De muezzin roept op tot gebed, karren vol levensmiddelen worden door de straten geduwd en gesluierde vrouwen doen inkopen bij de vele winkeltjes. Het lijkt een dag zoals alle andere in Eastleigh, een Somalische wijk in de Keniaanse hoofdstad Nairobi. Klein Mogadishu, heet die in de volksmond.

Maar schijn bedriegt. „Mogadishu is als onze grote zus”, zegt Iman Burhani (27) van de jongerenorganisatie Eastleighwood. „Als haar iets overkomt, raakt ons dat ook.” Al weken gaan de gesprekken over de aanslag, mensen maken zich zorgen over hun familie en de handel met Somalië is gestagneerd. „Het is echt een stuk rustiger op straat nu.”

”God is groot”, staat er in het Arabisch op de muur geschreven. Boven een tafeltje met parfums en crèmes hangt een poster met belangrijke gebedsplaatsen in de wereld. In de slaapkamer van haar vriendin Ramah vertelt Hanan Ibrahim (25) dat ze haar oom en haar neef heeft verloren bij de aanslag in Mogadishu. „Mijn neef is nog steeds niet gevonden”, zegt ze. De vriendinnen dragen allebei een rode hoofddoek uit solidariteit met de slachtoffers. De kleur staat voor het bloed dat vloeide.

Vrijwel direct na het nieuws over de verwoestende aanslag komen de inwoners van Eastleigh in actie. Er wordt gebeden, geld ingezameld voor de slachtoffers en zelfs bloed gedoneerd. De reactie van de Somaliërs in Kenia is identiek aan die van hun volksgenoten elders in de wereld.

„De schade van deze bom is enorm”, zegt Zahra Shirwa, directeur van de organisatie Global Somali Diaspora, vanuit het hoofdkantoor in de Verenigde Staten. „Het is zo pijnlijk voor de hele Somalische bevolking, ook die buiten Somalië. Veel mensen hebben familieleden verloren, of hun zaak heeft ernstige schade opgelopen.” Toch blijft Shirwa optimistisch. Volgens haar heeft Mogadishu al zo veel meegemaakt en komt de Somalische hoofdstad hier sterker uit. „De diaspora blijft investeren in Somalië en is nu nóg vastberadener.”

Burgerslachtoffers

De vrachtwagen ontploft midden in een drukke straat in Hodan, een wijk in Mogadishu waar duidelijk te zien is dat de hoofdstad zich de afgelopen jaren economisch heeft ontwikkeld. Op zaterdag is het er nog drukker dan op andere dagen. Gezinnen eten er pizza, straatverkopers bieden hun waren aan en auto’s staan toeterend in de file. De explosie verwoest alles binnen een straal van een paar honderd meter. Zeker 358 mensen komen om en meer dan 500 mensen raken gewond. Nooit eerder vielen er zo veel slachtoffers bij één aanslag in Somalië.

Officieel is de aanslag nog niet opgeëist, maar rapporten beweren dat de aan al-Qaida gelieerde extremistische beweging al-Shabaab erachter zit. De vrachtwagen met explosieven was onderweg naar het zwaarbewaakte vliegveld, waar de Verenigde Naties, ambassades en het hoofdkantoor van Amison (de missie van de Afrikaanse Unie in Somalië) zijn gevestigd. De bom lijkt dus te vroeg te zijn ontploft en dit kan een reden zijn dat al-Shabaab de aanslag niet opeist. Er zijn veel burgerslachtoffers gevallen, terwijl de beweging dit meestal probeert te voorkomen om zo meer steun te krijgen onder de Somalische bevolking.

Volgens Irene Ndungu, Somalië-onderzoeker bij het Instituut voor Veiligheidsstudies in Nairobi, laat deze aanslag zien hoe sterk, slim en hard al-Shabaab nog steeds is. Blijkbaar heeft het toegang tot het materiaal om zo’n grote bom te maken en schrikt de kans op burgerslachtoffers de terreurgroep niet af.

„De Somalische veiligheidsdienst en zijn internationale partners zouden dit soort aanvallen moeten voorkomen”, zegt Hussein Moalim Mohamed Sheikh Ali, voormalig presidentieel veiligheidsadviseur, tegen Reuters. Al-Shabaab is lang geleden verdreven uit Mogadishu, maar toch wist de chauffeur van de vrachtwagen zich langs diverse militaire controles te manoeuvreren. „Deze aanslag is het symptoom van een slecht functionerende staat”, zegt hij.

Meer aanslagen

De nieuwe Somalische regering van president Mohamed Abdullahi Mohamed, alias Farmajo, die sinds begin dit jaar aan de macht is, kondigde meteen aan al-Shabaab volledig te willen verpletteren. Even lijkt de zogenoemde ring-van-staalstrategie, waarmee de Somalische president van Mogadishu een bastion probeert te maken, te werken. Maar de afgelopen maanden neemt het aantal aanslagen, zowel binnen als buiten de Somalische hoofdstad, weer toe.

„De belofte van al-Shabaab om Farmajo en zijn bondgenoten te blijven aanvallen, kan deze toename verklaren”, denkt Ndungu. Eerder dit jaar stuurden ook de Verenigde Staten meer troepen om de regering te helpen met haar strijd tegen al-Shabaab, en opende Turkije een militaire basis in Mogadishu om Somalische soldaten te trainen. Al-Shabaab wil laten zien dat het –ondanks de aangescherpte strijd– niet verslagen is.

Ook buiten de Somalische grenzen toont al-Shabaab zijn macht. In 2010 richt de beweging een bloedbad aan in de Ugandese hoofdstad Kampala, als honderden fans naar de finale van het WK voetbal kijken. Daarbij komen 76 mensen om. Drie jaar later schieten al Shabaab-strijders zestig mensen dood in het winkelcentrum Westgate in Nairobi. En in 2015 openen ze het vuur op studenten in de Keniaanse stad Garissa, met 148 doden tot gevolg. De beweging zegt wraak te nemen op de landen die zich bemoeien met de oorlog in haar land.

„Corruptie, zwakke veiligheidsinstellingen en een onderbetaald en slecht getraind leger staan het verslaan van al-Shabaab in de weg”, zegt Ndungu. Een paar dagen voor de ontploffing van de vrachtwagenbom diende zowel de minister van Defensie als het hoofd van het leger zijn ontslag in. Daarnaast zouden de 22.000 Amison-militairen zich in 2018 terugtrekken, maar Ndungu acht dit zeer onwaarschijnlijk gezien de recente ontwikkelingen. Om succes te boeken, moeten de regering en haar bondgenoten hun strategie herzien.

Somalische 9/11

In een koffiehuis midden in Eastleigh slurpt de Somalische Burhani van zijn mierzoete thee. „Deze aanslag is de Somalische variant van 9/11”, zegt hij. „Alleen krijgt het veel minder aandacht. Alsof het leven van Somaliërs minder belangrijk is dan dat van Amerikanen, Britten of Fransen.” Hij vindt dat vreemd, want juist bij deze oorlog zijn zo veel internationale actoren betrokken.

Hij hoopt op meer internationale steun. „Wij zijn er voor onze broeders en zusters in Somalië. We bidden, sturen geld en doneren bloed, maar daarmee verslaan we al-Shabaab niet.” Als de beweging niet teruggedrongen wordt, heeft dat uiteindelijk grote gevolgen. „Niet alleen voor Somalië, maar voor de hele regio.”

Ondertussen heeft de 25-jarige Hanan haar droom om terug te keren naar haar vaderland opgegeven. Zeven jaar geleden vluchtte ze naar Kenia, maar haar familie is nog steeds in Somalië. „Ik mis hen iedere dag, maar het is te gevaarlijk nu. Ik wil mijn leven niet op het spel zetten.”

Oorlog en terreur in Oost-Afrika

In Nederland wonen ongeveer 39.000 Somaliërs, voornamelijk in Rotterdam, Tilburg, Den Haag en Amsterdam. De meeste Somaliërs kwamen in de jaren negentig van de vorige eeuw naar Nederland, na het uitbreken van de burgeroorlog in hun land. De Somaliërs in Nederland vormen een van de grootste Somalische gemeenschappen in Europa. Ook in Engeland en in Scandinavië wonen veel Somaliërs.

Somaliërs in Nederland

1991: Somalische president Mohamed Siad Barre verdreven. Duizenden burgers gedood in strijd tussen krijgsheren. Begin burgeroorlog.

2006: De Unie van Islamitische Rechtbanken, een groep shariarechtbanken, verovert Mogadishu na felle gevechten met krijgsheren.

2007: Ethiopische troepen vechten tegen de Unie van Islamitische Rechtbanken. Leiders vluchten, maar de militaire jongerentak al-Shabaab (”de jeugd”) strijdt door.

2007: Start missie Amison (Afrikaanse Unie-missie in Somalië).

2010: Al-Shabaab meldt bondgenootschap met al-Qaida.

2010: Al-Shabaab eist aanslagen op in de Ugandese hoofdstad Kampala in juli (76 doden), als wraak vanwege de Ugandese deelname aan de missie Amison.

2011: Kenia beschuldigt al-Shabaab van het ontvoeren van buitenlanders aan de Keniaanse kust. Het Keniaanse leger betreedt Somalisch grondgebied.

2011: Aanslag in Mogadishu. Op 4 oktober komen in de hoofdstad honderd mensen om het leven door een zelfmoordaanslag. Al-Shabaab eist de verantwoordelijkheid op.

2011: Amerikaanse leger begint vanuit Ethiopië met het inzetten van drones in Somalië.

2013: Op 21 september dringen al-Shabaabstrijders een winkelcentrum in de Keniaanse hoofdstad Nairobi binnen en doden zestig mensen, als wraak voor Keniaanse militaire betrokkenheid in Somalië.

2014: Al-Shabaab eist de verantwoordelijkheid voor de aanslagen aan Keniaanse kust op (zestig doden) en vermeldt dat aanslagen in Kenia blijven doorgaan.

2014: Al-Shabaableider Ahmed Abdi Godane komt om bij een Amerikaanse droneaanval.

2015: Op 2 april doden al-Shabaabstrijders 148 studenten in de universiteit van Garissa, in het noorden van Kenia.

2017, februari: Voormalig minister-president Mohamed Abdullah Mohamed treedt aan als president. Al-Shabaab dreigt iedereen aan te vallen die met hem samenwerkt.

2017, april: Verenigde Staten sturen troepen om de Somalische regering te helpen in de strijd tegen al-Shabaab.

2017, september: Turkije opent een militaire basis in Mogadishu om Somalische soldaten te trainen.

2017, 14 oktober: Door een aanslag met een bom in een vrachtwagen vallen in Mogadishu zeker 358 doden en 500 gewonden. De aanslag is niet opgeëist, maar waarschijnlijk is al-Shabaab verantwoordelijk.