Austerlitz is de enige locatie in Nederland waar ooit een „semi-permanent” legerkamp uit de tijd van Napoleon was gevestigd, zegt Peter de Boer van de Omgevingsdienst Regio Utrecht. „Het Franse kamp in Austerlitz bestond vier jaar lang, van 1804 tot 1808. Zo’n 18.000 mannen woonden er voor langere tijd”, vertelt De Boer. „In deze periode waren er meer legerkampen in Nederland, maar die waren altijd tijdelijk.”

De historische grond is nadien redelijk intact gebleven. „Er is misschien één keer een ploeg op los gelaten. Op dit moment is het gebied een soort paardenwei, in het verleden was het deels in gebruik door een houthandel.”

Na het archeologisch onderzoek, dat naar verwachting een week of vijf zal duren, is het voorgoed gedaan met de historische bodem: dan gaat de schop de grond in voor de bouw van 115 woningen voor de wijk Austerlitz-Noord. De gemeente Zeist wil het dorp leefbaar en levendig houden en een nieuwe woonwijk trekt naar verwachting de nodige jonge gezinnen.

Grote slag

Slechts een klein deel van het gebied wordt ontleed, vertelt De Boer, die het project namens de gemeente coördineert. „Het Franse kamp was wel een paar kilometer breed. Ik schat dat we nog geen 5 procent daarvan gaan opgraven. We snijden er als het ware een plakje uit, maar wel een belangrijk plakje: een dwarsdoorsnee van het kamp. We hopen zo uitspraken te kunnen doen over het geheel; over hoe het kamp was ingedeeld, waar men at en sliep, enzovoort.”

De Boer vertelt dat er een historische kaart van het kamp bestaat, een soort ontwerptekening van de Fransen zelf die een ideaalbeeld toont. Het bodemonderzoek moet aantonen of de kaart in overeenstemming is met de historische werkelijkheid. „Voordat dit kamp werd gebouwd, waren soldaten ingekwartierd in dorpjes en steden. Op een bepaald moment is gekozen voor een herstructurering: door de mannen samen op één plek te vestigen, zou men zich beter kunnen voorbereiden op een grote slag. Napoleon wilde namelijk Engeland veroveren. Het terrein rond Austerlitz was in die tijd een enorme heidevlakte. Het publiek kon toekijken hoe het leger aan het oefenen was. Beschrijvingen uit die tijd wijzen op de eerste vormen van toerisme.”

Dat er het nodige te vinden is in de bodem, weet De Boer al. „We hebben een proefopgraving gedaan, waarbij we onderdelen van geweren, uniformknopen en zelfs vingerhoedjes hebben gevonden. Er waren in het kamp namelijk ook dames die kleding herstelden. Daarnaast hebben we tentgreppels aangetroffen; bij hevige regen voerden die het water af. In een latere periode woonde men in houten barakken. Ook daarvan hebben we al sporen aangetroffen.”

Piramide

Volledig intact en al die tijd bewaard gebleven is de Piramide van Austerlitz, een bouwwerk dat ook rond 1800 is gemaakt. Het was een eerbetoon aan de door Napoleon gewonnen slag bij Austerlitz in Tsjechië –vandaar de naam van het Utrechtse dorp– maar soldaten moesten het ook bouwen om te voorkomen dat ze zich gingen vervelen, weet De Boer.

De vondsten die tijdens het onderzoek worden gedaan, komen in handen van het archeologisch depot van de provincie Utrecht. „Musea kunnen ze lenen, voor een tentoonstelling bijvoorbeeld. Ik weet dat er in Austerlitz stemmen opgaan om een presentatie te organiseren.” Ook wordt een lijvig onderzoeksrapport opgesteld, aldus De Boer. Hij zou het mooi vinden als de herinneringen aan de vroegere bestemming van het gebied levend blijven, bijvoorbeeld door straatnamen te kiezen die aan het verleden van het gebied refereren. „Of denk aan een speelplaats in historische stijl.”

De opgraving wordt uitgevoerd door de archeologenfirma’s BAAC uit Den Bosch en Vestigia uit Amersfoort. Mensen die willen meehelpen zijn welkom. „Onder leiding van een professioneel archeoloog mogen vrijwilligers letterlijk een schep in de grond zetten.” Alleen kijken kan ook: op zaterdag 14 oktober is er een open dag.