Het is niet zo groot, maar juist dat maakt het bijzonder: het 333 jaar oude orgeltje in de dorpskerk van Ruchow. De Duitse deelstaat Mecklenburg-Voor-Pommeren telt veel van dit soort godshuizen. Levendig is het er niet: 80 procent van de burgers hoort niet meer bij de kerk. In veel dorpskerken is er nog amper een normaal gemeenteleven. Predikanten bedienen meerdere plekken tegelijk.

Stefanie von Laer uit Ruchow wilde dat graag veranderen. „Dit orgel is klein en verplaatsbaar, daarom wordt het een orgelpositief genoemd”, zei Von Laer, voorzitter van de vereniging ”Historisch Orgel in Ruchow” vorige week in een interview met de Duitse persdienst Idea. „Het is het oudste barokpositief van Mecklenburg.” Het is aan haar te danken dat het instrument bespeelbaar is. Het orgel werd gebouwd in 1794, raakte snel in vergetelheid tot het in 2012 werd ontdekt.

Von Laer greep het moment aan om de stervende gemeente nieuw leven in te blazen. Omdat het orgel uit heel Duitsland belangstelling trekt, nam het bezoek in de dorpskerk toe. Von Laer zelf is geboren in Hamburg en woont sinds 2002 in het dorp. Haar drie kinderen trouwden in de dorpskerk, zodat het een beetje een familiekerk is. In totaal zijn er zo’n twintig kerkleden.

Tot voor kort werd er wekelijks een dienst gehouden. Intussen is er nog maar één dienst per jaar: met Kerst. Deze dienst wordt door Van Laer geleid. Als schoolmusicus probeert ze tegelijk het muzikale aanbod voor kinderen op peil te houden. Meer activiteiten vinden er in de gemeente niet plaats.

Van Laer heeft veel gedaan om het historische orgel te restaureren. Bij de feestelijke ingebruikname in juni vorig jaar zat de dorpskerk met 300 man voller dan ooit. Het is in Ruchow gelukt een concertserie op te zetten, waaraan ook andere dorpen meedoen.

Intussen is de situatie ontnuchterend: komend najaar gaat de predikant met emeritaat, en hij wordt niet opgevolgd. Vergelijkbaar is het beeld in veel andere dorpen in Mecklenburg: de dorpskerken staan er, maar blijven zondags gesloten. Von Laer pleit ervoor toch predikanten in te zetten, ook al zijn er maar weinig christenen. „Zonder een dominee en meer ondersteuning door de landskerk ziet het er hier donker uit.”

Verdriet

Aan de overkant van de zee is het al niet anders. De theoloog Frank Bosman bezocht onlangs in Schotland de kerk van Roberton, een gat van enkele honderden zielen. Het publiek: een jonge predikant, een twintigtal oudere dames en heren, en een enkele jongere.

Op zijn weblog doet Bosman verslag van de ontmoeting. Dominee was blij een collega-theoloog uit Nederland te treffen en informeerde hoeveel mensen er nog naar de kerk gingen in Nederland. Bosman: „Ik kon hem niet blij maken, niet eens geruststellen. Dwars door zijn gebeitelde glimlach heen fluisterde de echtgenoot van ons gastgezin in mijn oor dat in de meeste kleinere dorpen de gemeenschap uit elkaar aan het vallen was. Te weinig gelovigen om een kerkgebouw te onderhouden, om een voorganger te betalen, om de nieuwe generatie een vaste bodem te geven.”

Elke keer dat de rooms-katholieke cultuurtheoloog een kerkje als in Roberton bezoekt, doet hem dat verdriet, schrijft hij. Verdriet om het cultuurverlies van vergruisde beelden en beschimmelde schilderijen. Maar vooral om de teloorgang van „de spirituele energie die in de honderden jaren dat de gebouwen gebruikt zijn, is opgebouwd.”

Duitse theoloog: Kerkbelasting is uit de tijd

BERLIJN (Idea). De Duitse kerkbelasting is uit de tijd en onrechtvaardig. Ze moet daarom afgeschaft worden. Dat schrijft de directeur van het Duitse Institut für Sozialstrategie, prof. Ulrich Hemel (Laichingen), in een recent essay in Welt am Sonntag. „Nog slechts 55 procent van de bevolking behoort tot de Rooms-Katholieke of Evangelisch-Lutherse Kerk. Van hen betaalt een derde deel geen inkomensbelasting, terwijl de kerkbelasting aan de inkomensbelasting is gekoppeld. Dat maakt al voldoende de merkwaardigheid van het systeem zichtbaar.” Uit de belasting wordt onder meer het loon van voorgangers betaald.