Elf historische kerken en twee synagoges doen deze zomer extra hun best om te laten zien wat ze in huis hebben. Veel mensen lopen namelijk ongemerkt voorbij aan al dat moois in eigen land. Terwijl het in het buitenland heel normaal is om een indrukwekkende kathedraal te bezoeken. Nederlandse kerken herbergen volgens de initiatiefnemers „de prachtigste kunstvoorwerpen” en „magistrale decors.”

Met elkaar vormen ze het grootste museum van Nederland. Vandaar de naam. Al valt daar wel een kanttekening bij te plaatsen. Dat blijkt bijvoorbeeld uit een reactie van bisschop van Roermond, Frans Wiertz. Hij sprak dinsdag tijdens de lokale aftrap van het project in Maastricht. „Hoewel ik zeer erkentelijk ben voor de inspanningen om het kerkelijk erfgoed te promoten, vind ik het heel griezelig om een kerk een museum te noemen”, zei hij. Wiertz memoreerde hoe ook de Russische Revolutie kerken tot musea reduceerde. „Maar dat zijn ze niet. De kerk is de plaats waar God woont”, aldus de bisschop.

De kerken die meedoen zijn bijzonder vanwege hun geschiedenis, architectuur en kunstwerken. Ze variëren van een idyllisch dorpskerkje op het platteland tot een middeleeuwse basiliek midden in de stad en worden geroemd om hun glas-in-loodramen of om hun kleurrijke beschilderde interieurs.

De Domkerk in Utrecht zit erbij, de Sint-Jan in Gouda, de Grote Kerk in Breda, de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek in Maastricht, de Portugese Synagoge in Amsterdam en de Synagoge in Enschede. Andere gebouwen staan in Oudenbosch, Pieterburen, Midwolde, Krewerd en Heilig Landstichting. Het gaat om kerken waar erediensten plaatsvinden.

Bij veel mensen ontbreekt de kennis om te begrijpen wat er in een kerk te zien is, stelt de organisatie. Museum Catharijneconvent liet daarom een audiotour ontwikkelen die de bezoeker informeert over een gebouw. Gebruikers krijgen bijvoorbeeld antwoord op de vraag hoelang de bouw van de kerk duurde, welke heiligen er zijn afgebeeld en hoe deze te herkennen zijn, wie zich lieten begraven in de kerk en hoe het ook alweer zat met de Beeldenstorm.

Sacraal

Tijdens de openingsbijeenkomst in Maastricht gaf bisschop Wiertz aan helemaal geen bezwaar te hebben tegen het project als zodanig, maar wel tegen de titel. „In elke kerk brandt een godslamp als teken dat God in de tabernakel aanwezig is. Dat maakt van een kerk een sacraal gebouw en geen museum.”

Volgens de bisschop is het prima als mensen van religieuze kunst genieten. „Kerkelijke kunst heeft door de eeuwen heen altijd geholpen om het geloof over te brengen. Sommige mystieke verhalen kun je zelfs beter in beelden uitleggen dan in woorden. Maar er moet wel sprake zijn van communicatie, niet van eenzijdige interpretatie door de kunstenaar.”

Toeristen

Ook de pastoor van de Onze-Lieve-Vrouwebasiliek verwees tijdens de bijeenkomst naar het sacrale karakter van de kerk. „Als kerkbestuur hebben we besloten aan het project mee te werken omdat het de kans biedt een grote groep passanten en toeristen onze kerk te laten zien. Hopelijk worden ze er ook religieus door geraakt.”

Directeur Marijke van Schijndel van Museum Catharijneconvent zei dat de mooiste kunst zich meestal niet in een museum bevindt, maar in kerken om de hoek. „In die zin vormen alle kerken in ons land samen het grootste museum van Nederland.”

In 2016 publiceerde Museum Catharijneconvent het boek ”Kerkinterieurs in Nederland”, waarin honderd beeldbepalende kerkinterieurs zijn opgenomen. Dit boek inspireerde het museum om de kerken in Nederland bekender en toegankelijker te maken voor het grote publiek.

De landelijke opening van het project had donderdag plaats in de basiliek van de Heiligen Agatha en Barbara in Oudenbosch. Deze kerk is een verkleinde versie van de Sint-Pieterbasiliek in Rome. Het bedehuis is grotendeels ontworpen door architect Pierre Cuypers. Cultuurminister Bussemaker verrichtte de openingshandeling.

Lees in Digibron

Kerkinterieurs als onontdekte schat - interview met Marc de Beyer (Reformatorisch Dagblad, 23-06-2016)