Waar ligt Nederhemert precies? Hoe zijn Nederhemert-Noord en -Zuid ontstaan? Wat is de geschiedenis van de beroemde speeltuin die al meer dan 100 jaar bestaat? Hoe beleefden de inwoners de middeleeuwen en hoe verging het de aanhangers van de Nije Leer? De antwoorden zijn te vinden in ”Venster op Nederhemert”.

Kasteel en kerk

Het boek vertelt dat Nederhemert-Zuid het oudst is. Het stond bekend als ”Het Eiland” (”Het Aailaand”).Het was de plaats waar kasteel en hoofdkerk ontstonden en waar nu de doolhof en de speeltuin te vinden zijn. De kerk werd gebouwd rond het jaar 1000, het kasteel op de Maasoeverwal in 1310.

De speeltuin, een van de oudste van ons land, ging ruim 100 jaar geleden van start als theetuin. Ertegenover stond het Rechthuis. Daar trouwden de mensen en daarna werd er thee gedronken. Op de bruiloften waren kinderen die graag wilden spelen. Daarom werden er algauw speeltoestellen in de tuin gezet. Nederhemert-Noord ontstond zo’n 500 meter verderop, toen er na een dijkdoorbraak een zanderige hoogte achterbleef. Dat dorpje kreeg de naam Zandhemert.

Tol betalen

In 1480 werden beide dorpen door het water gescheiden toen de Maas een andere loop kreeg. Daar hielpen de inwoners van Den Bosch een handje bij door een dijk door te steken. De schepen uit Den Bosch hoefden daarna niet meer langs Heusden, waar ze tol moesten betalen. Bij Nederhemert hoefde dat niet.

Wim van der Toorn. directeur van De Wegwijzer, en Gerda Kooijman-Groeneveld, teamleider onderbouw, wilden al langer een boek uitgeven om de leerlingen iets over de historie van het eigen dorp te leren. Een paar jaar terug was er geld beschikbaar om de plannen uit te voeren. Martien Vos, al 44 jaar onderwijzer, waarvan 26 jaar in Nederhemert, wilde in zijn laatste jaren als schoolmeester het nodige onderzoek verrichten én de teksten voor het boek schrijven; cultuurcoach Evelien Baudoin van gemeente Zaltbommel zorgde voor historische informatie en oude illustraties.

Leer- en leesboek

De samenwerking leverde een uitgave op die enerzijds is bedoeld als leerboek voor de groepen 5 t/m 8, maar als leesboek ook interessant is voor inwoners en andere belangstellenden. Vos: „We hadden als school al wel een heemkundekist en we maakten excursies naar Kasteel Ammersoyen en Fort Giessen, maar we wilden meer. Nu is er een boek met een duidelijke link naar vakken als (kerk)geschiedenis en aardrijkskunde. Eerst wilde ik de verhalen ophangen aan de belevenissen van een jongen en een meisje, maar dat werd te gekunsteld. We volgen nu de vaderlandse geschiedenis en kijken wat er in Nederhemert gebeurde.”

Doorstoken

Zo passeren veel verhalen de revue. Zoals de moord op de Hollandse Graaf Floris 1, die de macht in de Bommelerwaard probeerde te grijpen. Hij overwon de legers van de bisschoppen van Utrecht en Luik, rustte in de schaduw van een eik uit van zijn inspanningen, maar werd toen „doorstoken” door Herman van Kuyk, een dienaar van de bisschop van Luik.

De Abdij van Berne uit 1134 werd in 1572 verwoest door de Geuzen van Lumey en ook Prins Maurits, Frederik Hendrik en Voetius kregen met ”Hemert” te maken. Het komt allemaal langs in het boek, dat veel leuke weetjes bevat. Zoals over de plaatselijke schoolstrijd. Opmerkelijk genoeg werd de christelijke dorpsschool in 1930 niet opgericht door Godvrezende ouders, maar door de liberaal Peereboom, baas van de plaatselijke steenfabriek. Vos: „Er dreigden stakingen en christelijke onderwijzers hadden de reputatie tegen staken te zijn.”

Rasverteller

Het boek van 130 pagina’s –verdeeld in 15 lessen– is het lezen meer dan waard. Rasverteller meester Vos blijkt ook een boeiend schrijver. „Er is veel gebeurd in Nederhemert. Het Eiland, het kasteel, de rangen en standen in de middeleeuwen, de speeltuin onder het mysterieuze lommer - ik heb er iets van willen laten zien.”

Vos is blij met het boek: „Om het heden te begrijpen, moet je het verleden kennen. Het kostte veel tijd, maar het resultaat is de moeite waard. Als de kinderen van school gaan, krijgen ze het mee naar huis. Zo leeft de plaatselijke geschiedenis voort.”

”Venster op Nederhemert” is verkrijgbaar bij De Wegwijzer (0418-552280) en de schrijver (vosmm@kpnmail.nl).