De artikelen zijn in eerste instantie bedoeld voor therapeuten, maar zijn ook voor leken de moeite waard om kennis van te nemen. De ziekte van Lyme komt veel voor en is ernstig, zeker ook de moeilijk behandelbare late variant. Om die reden heeft de redactie van het tijdschrift Fythotherapie besloten het jongste nummer van het tijdschrift (mei 2017) online gratis ter beschikking te stellen, ook voor niet-abonnees. Een mooi gebaar richting chronische lymepatiënten die vanwege de veelheid van informatie over hun ziekte soms van de bomen het bos niet meer zien.

Het is ook een goed initiatief nu de zomer weer voor de deur staat en velen eropuit trekken in de natuur. Al lezend besef je hoe ernstig besmetting met de borreliabacterie door een tekenbeet is. En hoe belangrijk preventie is. Steevast controleren op teken over het hele lichaam en dat van eventuele kinderen na activiteiten in de natuur is geen overbodige luxe. Voorkomen is immers beter dan genezen.

Inge van Ulden MSc schrijft het openingsartikel over de ziekte onder de kop ”Lyme en fytotherapie”. Van Ulden heeft farmacochemie aan de VU gestudeerd, kreeg in 2011 zelf lyme en kent de wetenschappelijke literatuur over de tekenbeetziekte zeer goed. Ze schreef in 2015 het boek ”Lyme te lijf” (uitg. Frontier, A’dam) en beheert de gelijknamige website (lymetelijf.nl), met veel informatie over (chronische) lyme.

Het enige echt zekere teken van een lyme-infectie is een rode kring in de huid rond de beetplaats (erythema migrans) of een dagenlang bestaande rode verdikking rond de beetplaats, zo ongeveer ter grootte van een euromunt. Een test is dan niet nodig.

Van Ulden legt uit waarom de uitslagen van reguliere lymetesten vaak onbetrouwbaar zijn. „Ze screenen op de aanwezigheid van antilichamen en die zijn niet altijd aanwezig. (...) Wie klachten ontwikkelt na een tekenbeet kan ervan uitgaan dat hij de ziekte van Lyme heeft, ook bij een negatieve testuitslag”, aldus Van Ulden. Ze onderstreept de noodzaak van snelle behandeling met antibiotica na besmetting door een teek en een vroege lyme-infectie.

Op de website lymetelijf.nl wijst ze er overigens op dat als er sprake is van een rode kring, een vier weken durende antibioticakuur doxyxycline 400 mg/dag nodig is. „Dit is een veel zwaardere kuur dan de meeste huisartsen voorschrijven, maar er zijn genoeg aanwijzingen dat een kuur van tien dagen met een dosis van 200 mg/dag echt te weinig is. Sta erop bij je huisarts dat je die zwaardere kuur krijgt.”

Klachten

Koorts en griepachtige verschijnselen kunnen zich als eerste voordoen na besmetting door de borreliabacterie (vroege lyme). Later kunnen zich andere ernstige symptomen openbaren (gewrichtsproblemen, neurologische symptomen zoals een doof, tintelend gevoel, verlamming, dubbelzien, zenuwpijn en als derde mogelijkheid hartritmestoornissen).

Dat de klachten per patiënt kunnen verschillen, heeft onder meer te maken met verschillende stammen van de verwekker van lyme, de borreliabacterie. „Sommige stammen zijn agressief, andere juist niet.” Ook de aanwezigheid van andere ziekteverwekkers in de teek kan van invloed zijn. Door die zogeheten co-infecties kan het ziektebeeld variëren.

Het is mogelijk dat de ziekte van Lyme pas jaren na een tekenbeet optreedt, aldus Van Ulden. Een latent aanwezige borreliabesmetting hoeft geen klachten te geven zolang het afweersysteem de bacterie in bedwang houdt. Raakt het echter verzwakt door een andere aandoening, zoals een infectie met een herpesvirus of de ziekte van Pfeiffer, een trauma, ongezonde voeding of heftige stress, dan kan de bacterie daar mogelijk profijt van trekken en aan de slag gaan. „In dergelijke gevallen moet niet alleen de lyme worden behandeld, maar ook andere belastingen worden aangepakt.”

Het is dan veel moeilijker om het verband met lyme te leggen. „Vaak wordt onterecht de diagnose ‘psychosomatische klachten’ gesteld”, weet Van Uden.

Behandelingen

Ze wijst op de noodzaak om bij late lyme-infecties –die vaak chronisch van aard zijn– behandelingen te combineren (multitarget therapy) om op die manier de infectie te bestrijden en het afweersysteem te versterken. Welke combinaties zijn aan te bevelen, kan per patiënt verschillen, afhankelijk van het ziektebeeld en de klachten.

Het kan gaan om combinaties van antibiotica en kruidengeneesmiddelen of andere aanvullende alternatieve behandelingen en strategieën, zoals leefstijlveranderingen en voedingssupplementen. De behandeling is langdurig en kan maanden duren omdat de borreliabacterie een taaie rakker is die beschikt over ingenieuze overlevingsmechanismen. „Hij kan zijn eigen celwand loslaten, lichaamscellen binnendringen en overgaan in een cystevorm.”

Van Ulden stelt dat chronische lyme binnen de reguliere geneeskunde helaas niet goed is te behandelen. „Voor veel reguliere artsen is een ziekte die mogelijk meerdere oorzaken heeft en dus aangepakt dient te worden met een multitarget-behandeling, een vrij nieuw concept. Vrijgevestigde lymespecialisten daarentegen zijn over het algemeen bekend met een dergelijke benadering.”

Van Ulden beschikt over een lijst met dergelijke artsen en is daarover via haar facebookpagina te raadplegen.

Kruidenpreparaten

Fabrikanten van kruidenpreparaten spelen in op de groeiende vraag naar alternatieve lymebehandelingen. Het is volgens Van Ulden niet eenvoudig om te bepalen welk protocol het meest succesvol is. „Soms is wel enig wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit gedaan, maar dit betreft vooral pilotstudies en laboratoriumonderzoeken. Wetenschappelijke resultaten worden vaak flink opgepoetst en dienen als ondersteuning van het verkooppraatje van de fabrikant.”

Vervolgens bespreekt Van Ulden achtereenvolgens de voor- en nadelen van vijf behandelprotocollen met kruiden, al of niet in combinatie met antibiotica. Van Ulden schroomt niet om bij ieder protocol zowel de zwakke als sterke kanten te benoemen. Ieder protocol zal volgens haar minstens drie maanden moeten worden gevolgd voordat enig resultaat valt te verwachten en er dient zeker acht tot twaalf maanden te worden behandeld.

Van Ulden becijfert wat de kosten zijn van de diverse protocollen. Ze liggen tussen de 200 en 250 euro per maand. Een praktische tip: „Als een firma is verbonden aan een arts met grote naamsbekendheid dan liggen de kosten al gauw twee tot drie keer hoger dan wanneer de kruiden los worden gekocht. Uiteindelijk werken ze allemaal min of meer met dezelfde kruiden.”

Bioloog en kruidenteler Tedje van Asseldonk beschrijft diverse antibiotisch werkzame kruiden uit de lymeprotocollen, zoals de Grote Kaardebol (Dipsacus fullonum) en Stephania-wortelpreparaten. Deze twee zijn afkomstig uit de Chinese kruidengeneeskunde.

Verder benoemt ze onder meer Berberis (zuurbes) wortelschors –dat vroeger werd gebruikt bij de behandeling van de geslachtsziekte syfilis– en Stevia rebaudiana, waarvan het natuurlijke zoetmiddel stevia wordt gemaakt. Stevia is volgens Van Asseldonk op dit moment het enige kruid waarvan in een universitair lab bleek dat het niet alleen de gewone vorm van de borreliabacterie aanpakt, maar ook de voor het afweersysteem verborgen vorm die is voorzien van een biofilm, waar gewone antibiotica geen vat op krijgen.

Om de tafel

Ze sluit haar interessante bijdrage af met een eerlijke en ook belangrijke conclusie: „Het ontbreekt bij alle besproken kruiden niet alleen aan klinische onderzoeksresultaten, maar ook aan een systematische bundeling van klinische ervaringen. Patiënten, lyme-artsen, fytotherapeuten en wetenschappers zouden nu met elkaar om de tafel moeten gaan om alle klinische gegevens die zijn verzameld over kruidengebruik bij lyme te systematiseren en gericht moeten gaan zoeken naar rationele fytotherapie bij de ziekte van Lyme.”

Er is dus nog veel werk te doen. Hopelijk gaat dat ook gebeuren in het belang van chronische lymepatiënten die zichzelf soms steeds verder voelen wegzakken in een moeras en zoeken naar vaste grond onder de voeten.

lymevereniging.nl

rivm.nl

Tijdschriftgegevens

Fytotherapie bij tekenbeetziektes. Inge van Ulden, Tedje van Asseldonk e.a. Tijdschrift Fytotherapie, 30e jaargang, 2017 nr. 2; gratis te downloaden via fyto.nl

Tekenkaart

Bij de Nederlandse Vereniging voor Lymepatiënten (NVvL) is een handige Tekenverwijderkaart te bestellen. De kaart is voorzien van een inkeping waarmee de teek heel eenvoudig uit de huid kan worden geschept. Zonder knijpen of duwen, zoals met een tekentang of de vingers. Dat is belangrijk, want knijpen en duwen vergroot de kans op besmetting doordat de teek als hij in moeilijkheden komt de neiging heeft om zijn speeksel uit te spugen. Dat vergroot de kans op besmetting met de borreliabacterie. Was ook altijd de handen na het verwijderen van een teek.

De kaart heeft de grootte van een bankpas en past in de portemonnee. Hij is voorzien van een loep om beter te kunnen zien. Een absolute aanrader, zeker voor gezinnen met kinderen.

De kaart (5 euro per stuk, incl. btw, geen verzendkosten) is te bestellen via de webshop van de lymevereniging. Minimale afname twee stuks. Met aanschaf steunt u ook de lymevereniging, een organisatie die veel nuttig werk verricht voor patiënten.

Een teek die zich heeft genesteld in de huid kan worden opgestuurd voor onderzoek naar laboratorium Pro Health Medical, postbus 316, 6000 AH Weert om te bepalen of hij de borreliabacterie bij zich draagt. In dat geval weet u zeker of hij besmet was of niet en of behandeling met antibiotica nodig is. De test kost € 39,95 incl. btw. Hoe de teek moet worden opgestuurd, is te lezen op de website van Pro Health.