„De grootste schokken in 2016 waren de door velen niet verwachte uitkomst van democratische processen”, schrijft Donner, „zoals de Amerikaanse presidentsverkiezingen, het Brexit-referendum, het Oekraïne-referendum en de ondertekening van het CETA-verdrag in België.” Al deze zaken wijzen volgens hem op onvrede over de bestaande politiek en internationale samenwerking, en op een hernieuwd vertrouwen in nationalisme en protectionisme.

Die onvrede zet de democratie en de rechtsstaat onder druk, poneert Donner. Bovendien kunnen „de schokken die in 2016 voelbaar werden, tot verschuivingen leiden in de naoorlogse ordening die alle materiële en immateriële verworvenheden raken die in de afgelopen driekwart eeuw daarop zijn gebouwd.”

Waar de huidige trend in de politiek is om te pleiten voor minder Europa, stelt de Raad van State dat „versteviging van de Europese samenwerking” nodig is. „Kiezen voor autonomie, eigenbelang en grenzen sluiten, is een anachronistisch model.”

Donner is zeer kritisch over het vorig jaar gehouden Oekraïne-referendum, over hoe de politiek daarmee omging, en over referenda in het algemeen. „Het adhoc-karakter van besluitvorming door referenda, zonder verantwoordelijkheid voor de gevolgen daarvan” verdraagt zich volgens hem niet goed met „de behoefte aan eenheid en continuïteit in overheidsbesluitvorming.” „Ondoordachte vermenging” van de representatieve democratie met een systeem van referenda „dreigt nu te leiden tot het geleidelijk disfunctioneren van de vertegenwoordigende organen”, aldus de vicepresident van de Raad van State.