Dr. W. M. Dekker, predikant van de hervormde gemeente in Waddinxveen, ontlokte onlangs met een column in opinieblad De Nieuwe Koers een publieke discussie over de „naïeve wijze” waarop de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) zich uitspreekt over de vluchtelingenproblematiek en vermeende ongerustheid over de islam onder christenen in Nederland. „Ze spreekt met geen woord over de problemen die er zijn. Het enige wat men doet, is ons in naam van de barmhartige Samaritaan oproepen de deuren open te zetten.”

Dr. R. de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland, liet later in dagblad Trouw een ander geluid horen: „In de kerk moet je er altijd voor zorgen dat je niet vóór de een kiest en tégen de ander.”

Om wat meer duidelijkheid in de discussie te krijgen, hielden De Nieuwe Koers en Trouw donderdag in de Utrechtse Janskerk een debat over kerk, volk en elite. Daaraan deden niet alleen dr. Dekker en dr. De Reuver mee, maar ook Theoloog des Vaderlands dr. J. Stegeman, publicist en conservatief denker dr. B. J. Spruyt en ds. P. L. de Jong, emeritus predikant in de Protestantse Kerk.

De leiding van de Protestantse Kerk heeft ervoor gekozen politiek stelling te nemen en daarmee vergroot ze de kloof met de kerkleden, zegt dr. Dekker tijdens een van de debatrondes. Hij haalt een onderzoek uit 2006 naar stemgedrag onder kerkleden aan. Daaruit blijkt dat predikanten in de PKN met name links stemmen (GroenLinks, PvdA en SP) en gemeenteleden vooral „christelijk” kiezen (CDA, ChristenUnie en SGP). Volgens hem verbindt de kerkleiding zich met „Jan en alleman” en vergeet ze de kerkleden.

Dr. De Reuver benadrukt dat de leiding van de kerk uit ambtsdragers bestaat, gekozen door de gemeenten. Volgens hem is er dus geen sprake van een kloof tussen „volk en elite.” De scriba heeft sterk het gevoel dat de Protestantse Kerk in toenemende mate „volkskerk 2.0” wordt: niet een kerk die de macht heeft, maar een die in de „haarvaten van de samenleving” zit.

Ds. De Jong ziet ook geen kloof tussen volk en elite. „In de kerk heb je altijd flanken, verschillende tuintjes, gehad. Je moet niet het beeld schetsen dat in onze kerk allemaal linkse mensen zitten. Iedereen is welkom in de kerk.”

Het publiek mag stemmen door een groene („ja”) of rode kaart („nee”) omhoog te houden. „Bestaat er een kloof tussen kerkleiding en kerkvolk?” De meeste aanwezigen vinden dat die kloof er niet is.

Als het gesprek onder leiding van EO-presentator Tijs van den Brink over de islam gaat, wordt de toon wat feller. Dr. Spruyt: „Een groot deel van het kerkvolk maakt zich zorgen over bepaalde ontwikkelingen in bepaalde stromingen in de islam.” Tegen dr. De Reuver: „Als u in een interview in Trouw de Tien Geboden met de Koran vergelijkt, dan zorgt u voor vervreemding. Dat verwacht je toch niet van een scriba van de Protestantse Kerk?”

Dr. De Reuver: „U moet echt beter lezen. Ik heb in dat interview méér gezegd dan dat. Er zijn moslims die vrede zoeken en dat biedt opening voor gesprek over geweld en extremisme.”

Dr. Stegeman heeft er „ongelooflijk veel moeite mee” om „alleen al de vraag te stellen of moslims verkeerd zijn.” Laten christenen de hand in eigen boezem steken, vindt ze. Luid applaus volgt.

Tijd voor een andere vraag: Hoe duidelijk is de Bijbel over maatschappelijke vraagstukken? Dr. Stegeman: „De Bijbel is niet eenduidig. Het is geen receptenboek, maar een gesprekspartner. Ik wil met de verhalen in gesprek; ze doen een appel op je. Dat kan leiden tot verschillende politieke keuzes. Bevrijding, barmhartigheid en naastenliefde zijn voor mij de kernwaarden.”

Dr. Dekker: „Toch lezen we de Bijbel als één boek. Het gaat daarin om een Persoon: Christus vormt het centrum van de heilige Schrift. Daarom kun je de boodschap nooit vatten in een begrip, zoals barmhartigheid of naastenliefde. Dan misbruik je de Bijbel in ideologische zin. Vanuit Hem zoeken we naar de betekenis van de Bijbel in onze tijd.”

„Het gaat in de Bijbel inderdaad om de lijdende Christus, Die is opgestaan”, zegt dr. De Reuver. Maar volgens hem wordt er te veel een tegenstelling gemaakt tussen spiritualiteit en praktisch handelen. Tegen dr. Dekker: „Bij u wordt vast iedere zondag de wet gelezen. De brieven en het Oude Testament bijvoorbeeld, zijn heel concreet. Omdat de schepping, de wereld ertoe doet.”

Dr. Spruyt is voorzichtiger. Hij geeft aan dat je de Bergrede en andere Bijbelgedeelten niet een-op-een kunt vertalen naar politiek handelen nu.

Dan is de stelling ”De kerk moet niet bang zijn zich politiek uit te spreken” aan de beurt. Ds. De Jong vindt dat de kerk afstand moet houden van „al het politiek geharrewar in Den Haag. De kerk is niet Lijst 27 of 28.”

De kerk is van Jezus Christus, benadrukt hij. „Het gaat om Hem. Als we als kerk iets en public moeten zeggen, dan moeten we zo zuiver mogelijk iets over de Heer zeggen.”

Dat betekent niet dat de kerk niets hoeft te doen. „Als je je bemoeit met dingen in de samenleving, zoals vreemdelingenopvang, dan gaan we er als kerk ook voor. Dat hebben we niet van Jesse Klaver van GroenLinks geleerd, maar van Jezus van Nazareth.”

Ook dr. Spruyt is terughoudend. Maar soms heeft de kerk wél de taak om zich uit te spreken, zoals tegen het nazisme in de Tweede Wereldoorlog. De kerk is een „bewogen tegenover” en moet zich uitspreken als de samenleving in haar geheel de verkeerde richting opgaat. „De kerk moet niet meepraten met de meerderheid van de Nederlandse bevolking. Dat is niet getuigen, maar meehuilen.”

Volgens dr. De Reuver kan en mag de kerk niet zwijgen. „Als je vanuit het Evangelie en de betrokkenheid op Christus spreekt, heeft dat gevolgen voor de samenleving.”

Mag je vanaf de preekstoel stemadvies geven? Iedereen is het er wel over eens dat het noemen van een politieke partij ”not done” is. Dr. Dekker preekt in de weken voor Pasen „gewoon over Jezus Christus en Die gekruisigd.”

Dr. Reuver: „Je geeft in de kerk geen stemadvies, maar je doet een appel op jezelf en op elkaar. Een ieder maakt vervolgens ”coram Deo”, voor het aangezicht van God, een keuze.”

Dr. Stegeman „In de kerk gaat het om gewetensvorming.” Dr. Spruyt: „Als ik zou mogen preken, dan zou je na een keer weten dat je niet GroenLinks moet stemmen.”