Recente blikvanger is een handboek over de prediking van de hand van dr. Bert de Leede en dr. Ciska Stark, onder de titel ”Ontvouwen. Protestantse prediking in de praktijk” (uitg. Boekencentrum, Zoetermeer; 304 blz.; € 34,90). Het boek geeft veel praktische adviezen voor het opzetten van een preek. De predikant moet volgens de auteurs zelfstandig kunnen denken en om kunnen gaan met de bronnen van het christelijk geloof, de talen, dit alles met het oog op deze cultuur, de pluriformiteit van de complexe samenleving. Daarvoor is een academische scholing de beste weg, maar nooit een garantie.

Heel belangrijk is het beeld van de prediker als getuige, stellen De Leede en Stark. Dat de prediker geraakt is door het Evangelie, is aan hem te merken. „Om persoonlijk te preken, is een stevige persoonlijke en theologische identiteit nodig.” De preek wordt pas preek als hij in de eredienst wordt uitgesproken. Hij is veel meer dan voorlezen en voordragen wat opgeschreven is. Mensen houden van interactie en zeggen daarom dat „de dominee los moet komen van papier.” De prediking moet ook met de tijd meegaan. Dat betekent „een afwisseling van woord en beeld.”

Proefschriften

Dr. Pieter Boonstra promoveerde vorig jaar op het proefschrift ”Omgang met de Bijbeltekst in de preek. Een empirisch homiletisch onderzoek” (uitg. Boekencentrum, Zoetermeer; 272 blz.; € 24,50). Zijn stelling is dat de Bijbel Gods Woord is, maar het perspectief daarop is menselijk. Predikanten moeten zich er daarom bewust van worden welk perspectief ze gebruiken en of dat theologisch verantwoord is.

Prediking brengt de hoorder midden in het drama van Gods verlossingsplan, zo betoogt de Amerikaanse promovendus Eric B. Watkins in zijn vorig jaar verschenen proefschrift ”The Drama of Preaching. Participating in the Work of God in the History of Redemption” (Wipf and Stock Publishers, Eugene (VS), 274 blz.; $ 33,-). Er is in de prediking geen andere kracht dan die van de Heilige Geest, zo benadrukt hij. Uiteindelijk leidt de tekst ons tot diepere gemeenschap met Christus, en in de eenheid met Hem groeien we in heiligheid.

In de tweede helft van de twintigste eeuw wordt de persoon van de prediker meer en meer erkend als betekenisvolle factor voor de preek, zo constateert de vrijgemaakt gereformeerde predikant dr. M. Beute in zijn dissertatie ”Wie ben ik als ik preek? Bronnen en herbronning van het homiletisch zelfbeeld” (uitg. Boekencentrum, Zoetermeer; 217 blz.; € 19,90). De prediker is niet alleen iemand die de tekst uitlegt, maar ook het Evangelie doorgeeft. Als mens wordt hij daarbij ten volle door God ingeschakeld. Dat is echter wat anders dan je eigen zielenroerselen op de kansel brengen.

Voor de liefhebber van de gereformeerde scholastiek is het proefschrift van Pieter Rouwendal ”Predestination and Preaching in Genevan Theology from Calvin to Pictet” (uitg. Summum, Kampen; 387 blz.; circa € 75,-) interessant. Als Christus niet voor de gehele wereld gestorven is en de prediking alleen bij de uitverkorenen effect heeft, zoals Calvijn, Beza en zijn leerlingen stelden, hoe zit het dan met relatie tussen predestinatie en prediking? Het levert een aantal scholastieke onderscheidingen op om dit ‘probleem’ op te lossen. De conclusie is dat de predestinatie in de genoemde periode nooit de inhoud van de prediking domineerde, noch ten koste ging van de uitwendige roeping.

Keller

Spraakmakend is het boek van Tim Keller, ”Preken. Geloof overbrengen in een sceptische tijd” (uitg. Van Wijnen, Franeker; 303 blz.; € 19,95). Een preek voorbereiden vergt vele uren wanneer dit alles zijn plek moet hebben: de Bijbeltekst bestuderen, een overtuigende redenering opzetten, deze verrijken met metaforen en praktische voorbeelden en analyse van de cultuurgeest. Al deze aspecten vormen de kern van het boek: het verkondigen van het Evangelie in een (post)moderne tijd.

Prediking is goed nieuws. Tom Wright benadrukt in ”Goed nieuws!” (uitg. Van Wijnen, Franeker; 256 blz.; € 18,95) dat God Zijn heerschappij al op aarde vestigt, niet pas later, in de hemel. De Bijbel zegt veel meer over Jezus’ sterven dan alleen dat hij stierf voor onze zonden. Wright keert zich tegen de gedachte dat God mensen alleen in een „lichaamloze hemel” wil brengen. Het doel van Gods reddingsoperatie is het herstel en de vernieuwing van heel de schepping.

Er verscheen nog meer. Ds. A. Moerkerken schreef zijn boek ”Separerende prediking” (uitg. Den Hertog, Houten; 87 blz.; € 13,50), waarin hij zorg uit over de prediking binnen de gereformeerde gezindte. De hoorder moet weten aan welke kant van de scheidslijn hij in de gemeente staat. Uitgeverij De Banier (Apeldoorn) publiceerde –met name voor jongeren– praktisch gerichte boeken van dr. P. C. Hoek, ”Goed luisteren valt niet mee” (96 blz., € 9,95), en ds. B. Labee, ”Waarover ging het?” (104 blz.; € 9,95). De Gereformeerde Bond bracht ”Instrument van de Geest. Gedachten over hervormd-gereformeerde prediking” (51 blz.; € 5,50) op de markt.

In april verschijnt bij De Banier een boek van prof. dr. A. Baars, ”De brug tussen tekst en preek. Een methode van preekvoorbereiding” (112 blz.; € 9,95). Het boek wil in de traditie van de klassieke gereformeerde homiletiek een praktische handleiding bieden voor het proces van de preekvoorbereiding. Emeritus hoogleraar homiletiek prof. dr. F. G. Immink bereidt ook een boek over de prediking voor. Onder zijn supervisie wordt er gewerkt aan een proefschrift van Arie van der Knijff over de bevinding in de prediking van de Gereformeerde Gemeenten. Beide publicaties zijn niet op korte termijn te verwachten.

Lees hier alle artikelen over het thema ”De preek”.