Kijk eens goed naar kunst. Die opdracht zit eigenlijk verborgen in de titel van de studiedag: ”De hond van Rembrandt”. Jan den Ouden bedacht hem na het bezoek van een stagebegeleider op het Van Lodenstein College. „Er liep daar een meisje in een jurk waarop de ”Nachtwacht” was afgebeeld. „Staat de hond er ook op?” vroeg de stagebegeleider. Mij was de hond nooit opgevallen, maar kijk eens, hij staat echt op het schilderij.”

Den Ouden laat in de personeelskamer van de Barneveldse basisschool het wereldberoemde schilderij aan zo’n zestig leerkrachten zien. „Kijk eens hoe Rembrandt die hond heeft geschilderd. Het beest blaft en heeft de staart tussen de poten. Geen wonder met al die stoere mannen met wapens om hem heen.”

Samen met kinderen naar kunst kijken is een nuttige invulling van de tekenles, vindt Den Ouden. Neem nu ”Kinderspelen”, een schilderij uit 1560 van de Vlaamse schilder Pieter Bruegel de Oude. „Als je dat groot projecteert op het bord, kun je zo een heel lesuur vullen door te kijken, vragen te stellen en kinderen dingen te laten ontdekken. Welke kinderspelen zie je allemaal? Wat valt je op aan de kleuren? Waar is het licht en waar is het donker?”

Beeldaspecten

Het liefst zou Den Ouden zien dat er zo’n dertig beeldaspecten worden behandeld op de basisschool. Hij heeft daar een structuur, een kapstok voor ontwikkeld. „Dat begint heel eenvoudig met kleuters die aan de slag gaan met vormen en kleuren en eindigt in groep 8 met begrippen zoals compositie en close-up.”

De kunstenaar ziet dat er op scholen wel wordt gewerkt met diverse materialen, maar dat er weinig wordt gekeken naar de opbouw van een kunstwerk. „Je kunt prachtige dingen maken met lijnen, met ritme, met herhaling. Maar dan is het wel belangrijk dat die begrippen bekend zijn bij de leerkracht en dat ze worden uitgelegd aan de leerlingen.”

Prima basis

Organisator van de studiedag Lennard de Vos, leerkracht van groep 8, denkt dat de kapstok van Den Ouden een prima basis is voor een leerlijn beeldende vorming op de Eben-Haëzerschool in Barneveld. „We zijn op school veel bezig met de brede ontwikkeling van kinderen”, zo vertelt hij. „Jarenlang waren we vooral bezig met rekenen en taal, maar de laatste tijd verdiepen we ons ook in andere vakken, zoals beeldende vorming. Zo’n leerlijn kan ons daar zeker bij helpen.”

Om van de kapstok een reformatorische methode voor beeldende vorming te maken, gaat Den Ouden een stap te ver. „Daarmee druk je leerkrachten toch in een soort keurslijf. Dat kan ten koste gaan van hun eigen creativiteit, hun ideeën en hun betrokkenheid. Stel je voor dat iemand veel van vogels houdt, dan moet hij of zij de vrijheid houden daar ook bij het vak beeldende vorming iets mee te doen. Als die leerkracht dan maar wel de beeldaspecten aan bod laat komen die bij zijn groep zijn ingedeeld. Op welke manier hij dat doet, staat hem vrij.”

Steeds noodzakelijker

Het vak beeldende vorming wordt volgens Den Ouden steeds noodzakelijker, omdat creativiteit bij veel beroepen steeds belangrijker wordt. „Als de computer, de robot en de machine steeds meer taken gaan overnemen, wordt de vraag groter naar mensen die vrij kunnen denken. Die nieuwe vormen en plannen kunnen maken met dingen die er nog niet zijn. Simpelweg omdat de computer zo’n creatief brein niet heeft en mensen wel.”

Gericht kijken

Na de inleiding van Den Ouden over ”De hond van Rembrandt” volgen er zes workshops (zie foto’s). De Vos gaat naar de workshoppen fotografie en kneden met was. „Ik heb veel nieuwe dingen geleerd waar ik met de klas ook wat mee kan. Een opdracht bij de workshop fotografie was bijvoorbeeld: maak een foto met een driehoekscompositie. Ik moest heel goed kijken om zo’n compositie te vinden.

Er blijken heel mooie vormen en lijnen te vinden op en rond het schoolplein. Dat wil ik de kinderen uit mijn klas ook laten ontdekken. Ik zou hun bijvoorbeeld in kleine groepjes met een fototoestel op pad kunnen sturen, zodat zij ook heel goed naar hun omgeving leren te kijken.”

>>rd.nl/studiedag voor een video.

Kapstok beeldaspecten

Groep 1 en 2: lijn, vorm, kleur, plat, ruimtelijk.

Groep 3: zwart-wit, overlapping, opbouw, restvorm.

Groep 4: figuratief, abstract, structuur, textuur.

Groep 5: ritme, herhaling, verkleining, vervaging.

Groep 6: 2D, 3D, licht, schaduw.

Groep 7: geometrisch, organisch, afsnijding, stapelen.

Groep 8: compositie, statisch, dynamisch, close-up.