Vraag een gemiddelde Nederlander hoe hij terugkijkt op het presidentschap van George W. Bush en het antwoord is sterk negatief. Bush begon een nodeloze oorlog in Irak. De wapens voor massavernietiging, waar het zogenaamd om begonnen was, bleken onvindbaar. Hij veroorzaakte de huidige chaos in het Midden-Oosten, want met de oorlog in Irak begon alle ellende in die regio. Bovendien ontstond tijdens zijn bewind de wereldwijde kredietcrisis, weigerde hij klimaatakkoorden te ondertekenen en liet hij zich nog door de Bijbel leiden ook. Het was een beetje een domme man, die Bush.

Vraag dezelfde Nederlander hoe hij het presidentschap van Barack Obama beoordeelt en het antwoord is veel positiever. Obama was minder arrogant. Hij trok zijn troepen terug uit Irak en Afghanistan, en begon geen nieuwe oorlogen. Hij gaf zoals beloofd met Obamacare alle Amerikanen toegang tot gezondheidszorg. Hij zorgde voor economisch herstel. Hij zette mooie stappen op het gebied van acceptatie van homo’s, transgenders en abortus. En hij steunde wereldwijde maatregelen tegen klimaatverandering. Kortom, geen verkeerde president, die Obama.

De geschiedenis zal wellicht anders oordelen. Positiever over Bush en negatiever over Obama. Het presidentschap van Bush werd –uiteraard– gestempeld door 9/11. Een keerpunt in de Amerikaanse geschiedenis. Nooit eerder werd Amerika op deze wijze in het hart aangevallen. Bush slaagde erin om op kalme maar betrokken manier leiding te geven aan een land dat in een staat van verbijstering was, en deed wat hij moest doen en kon doen om de veiligheid van zijn land te waarborgen. Hij bleek daarbij in staat om, anders dan Obama, effectief samen te werken met wereldleiders als Poetin en Blair, en hechte persoonlijke relaties op te bouwen.

Geweten

De oorlog in Irak kende een lange aanloop. Al te gemakkelijk wordt vergeten dat Saddam Hussein een van de meer moorddadige en oorlogszuchtige leiders van de twintigste eeuw was. Hij had de dood van meer dan een miljoen mensen op zijn geweten, en hoort thuis in hetzelfde rijtje als Hitler en Stalin. De informatie over aanwezigheid van massavernietigingswapens waarop Bush zijn besluit om Irak aan te vallen baseerde, bleek achteraf grotendeels onjuist te zijn. Er is echter geen reden om aan te nemen dat Bush dit wist. In die zin nam hij een gerechtvaardigd besluit.

Wat Bush verweten kan worden, is dat hij geen plan had voor de wederopbouw van Irak, en dat hij de gevolgen van de oorlog schromelijk onderschatte. Maar het was Obama die vervolgens besloot de troepen te vroeg naar huis te halen, en die daarmee een gevaarlijk vacuüm creëerde waarin IS kon ontstaan, inclusief controle over chemische wapens en toegang tot belangrijke oliebronnen, en dus tot veel geld.

De meest kapitale blunder van Obama was echter het op lichtzinnige wijze aanmoedigen en steunen van wat heette de ”Arabische lente”. Daarbij moet erkend worden dat de beoordeling van Obama niet anders was dan die van veel westerse leiders. Maar Obama zette wel de toon. Dat leidde aanvankelijk tot een ongekende chaos in Libië, die tot de dag van vandaag voortduurt, en vervolgens tot een afschuwelijke burgeroorlog in Syrië die het land in puin legde, honderdduizenden slachtoffers kostte en miljoenen mensen op drift deed raken. Dat hetzelfde niet is gebeurd in Egypte mag wel een wonder heten, met dank aan het Egyptische leger.

Deregulering

Over het economisch beleid van Obama verschillen de meningen zeer. De kredietcrisis ontstond in de nadagen van Bush. De deregulering van de financiële sector, die plaatsvond tijdens het presidentschap van Clinton, was hiervan echter een belangrijke oorzaak. Bush zette de eerste beslissende stappen om de crisis te bestrijden, en liet niet na om de beide kandidaten voor het presidentschap, Obama en McCain, hierbij te betrekken. Een heel andere houding dan die van Obama, die niet schroomde om zich persoonlijk in de verkiezingsstrijd te storten en weinig moeite deed om boven de partijen te staan.

Toen Obama aantrad, verkeerde de economie in een forse crisis. Tijdens zijn presidentschap herstelde de economie zich langzaam, met de afgelopen jaren ongeveer 2 procent groei per jaar. De werkloosheid halveerde bovendien. Het is alleen de vraag in hoeverre dit aan het beleid van Obama te danken was. Economieën hebben nu eenmaal, hoe dan ook, hun ups en downs. Bovendien, de staatsschuld verdubbelde onder Obama van 10 triljard in 2008 tot 19,5 triljard in 2016.

Daarnaast werden enorme hoeveelheden geld de economie ingepompt. Bij elkaar ongeveer 12 triljard. Inmiddels is duidelijk dat het positieve resultaat hiervan beperkt is geweest. Dit voorbeeld van Amerika kreeg echter wel navolging van Europa, China, Japan en het Verenigd Koninkrijk. Wereldwijd ontstaan hierdoor momenteel grote nieuwe luchtbellen in de economie –bijvoorbeeld in huizenmarkten– die op enig moment waarschijnlijk uit elkaar zullen spatten en die een nieuwe mondiale financiële crisis kunnen inluiden.

De balans van acht jaar economisch en buitenlands beleid van Obama kan dus moeilijk als positief gezien worden. Hetzelfde geldt echter voor het binnenlands beleid van Obama. Zijn belangrijkste prestatie is de hervorming van de gezondheidszorg door invoering van de Affordable Care Act, oftewel Obamacare. Deze wet had als belangrijk doel om iedere Amerikaanse burger gelijke toegang te geven tot goede basiszorg door middel van een verplichte zorgverzekering. De meeste bepalingen werden van kracht per 1 januari 2014.

Werkloosheid

Inmiddels worden de gevolgen zichtbaar. Het aantal onverzekerden is inderdaad afgenomen. Volgens een recent onderzoek van Gallup is op dit moment ongeveer 11 procent van de volwassenen onverzekerd, tegenover 17 procent in 2013. Dat betekent echter dat er nog altijd bijna 11 miljoen Amerikanen onverzekerd zijn. In 2008 waren dat er 15 miljoen. Geen spectaculaire afname dus. Bovendien kan een belangrijk deel ervan verklaard worden doordat de werkloosheid in dezelfde periode fors afnam.

Bovendien is daarmee niet alles gezegd. Op dit moment stijgen de verzekeringspremies in de VS spectaculair; volgens CNN gemiddeld zo’n 22 procent in 2017. De kosten van de zorg lijken versneld toe te nemen sinds de invoering van Obamacare, terwijl het Amerikaanse gezondheidssysteem al verreweg het duurste ter wereld was. Tussen 2011 en 2016 stegen de totale kosten van de gezondheidszorg in de VS van 2,7 triljard dollar per jaar naar ongeveer 3,7 triljard.

Tegelijk is de gemiddelde kwaliteit van de zorg niet hoog. De gemiddelde levensverwachting van Amerikanen is nog altijd lager dan die in de meeste andere westerse landen. De World Health Organization plaatst Amerika op de 31e plaats, met een gemiddelde levensverwachting van 79,3 jaar. Amerika komt hiermee na landen als Chili, Griekenland en Portugal en staat op ongeveer hetzelfde niveau als Cuba. Kortom, het is moeilijk vol te houden dat Obamacare een doorslaand succes is.

Ook in andere opzichten was het binnenlands beleid van Obama weinig geslaagd. Tijdens zijn presidentschap versterkten zich de tegenstellingen tussen rijk en arm, blank en zwart, liberaal en conservatief. Dat droeg bij aan een klimaat van onvrede waarin normaal gesproken kansloze kandidaten zoals Donald Trump en Bernie Sanders konden gedijen, en aan de meest gepolariseerde verkiezingsstrijd ooit.

Terug naar Bush. Meer dan Obama toonde Bush moreel leiderschap. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de steun die hij gaf aan Afrika. Hij verzesvoudigde de financiële steun, gaf hiermee een belangrijke impuls aan de ontwikkeling van dit continent en redde duizenden levens.

En meer dan dat, Bush was een christen. Hij begon geen dag zonder gebed en Bijbellezing. In hoeverre hij werkelijk een bor­n­again christen was weten we niet, maar de Bijbel was in hoge mate zijn kompas. Bush had ongetwijfeld gebreken, maar het ware te wensen dat Amerika opnieuw zo’n president had gekregen.