Maandenlang voerden voor- en tegenstanders van het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne campagne in de aanloop naar het referendum in april. Weinigen zullen erbij hebben stilgestaan dat de campagne over dat onderwerp daarna niet zou ophouden, maar in het licht van de aankomende Kamerverkiezingen in maart gewoon zou doorgaan.

En het leent zich daar ook bijzonder goed voor. Hamvraag is namelijk hoe je als politicus omgaat met de stem van de kiezer. Het verdrag werd in april door een ruime meerderheid van de deelnemers aan het referendum naar de prullenbak verwezen. Dan is er dus maar één route denkbaar: Nederland kan het verdrag niet ratificeren. Althans, dat betoogt bijvoorbeeld de SP.

Geduld raakt op

Het kabinet koos voor een andere weg: dat wil het nee van de bevolking op zo’n manier recht doen, dat ook het verdrag overeind blijft. Een meerderheid van de Kamer bood minister-president Rutte daar aanvankelijk ruimte en tijd voor. Inmiddels raakt het geduld op. Eigenlijk moest Rutte al vorige week vertellen wat hij gaat doen met de tegenstem van de kiezer. Die probeert de termijn echter op te rekken tot de Europese top van half december.

Dat was tegen het zere been van SP-leider Roemer. „De uitslag van het referendum opzijschuiven ondermijnt naar ons idee de democratie”, fulmineerde hij vorige week in de Kamer. Roemer eiste zo snel mogelijk een debat met Rutte.

Lastig debat

Om een debat te kunnen houden, had hij steun nodig van een meerderheid van de Kamer. Voor de coalitiepartijen zou het misschien het makkelijkst zijn geweest die steun te onthouden. Dan was hen en het kabinet een lastig debat bespaard gebleven. Want echt veel nieuws hebben Rutte en minister Koenders (Buitenlandse Zaken) vanavond niet te vertellen. Ondanks het verzoek van CDA-Kamerlid Omtzigt om eens op een rijtje te zetten „welke precieze zaken en voorstellen Rutte de afgelopen zeven maanden aan de EU heeft voorgelegd.”

Sterker nog, beide bewindslieden praten vanavond met meel in de mond. Ze kúnnen namelijk „in het belang van het onderhandelingsproces” niet openlijk en gedetailleerd vertellen met welke voorstellen ze in de afgelopen maanden de boer op zijn gegaan bij de andere EU-lidstaten, schreef Koenders maandag aan de Kamer.

Desondanks hebben de regeringspartijen geen poging ondernomen om onder het debat uit te komen. Maar dat is, in het licht van de aankomende Kamerverkiezingen, eigenlijk best goed te begrijpen.

Tot nu toe hebben de gesprekken over de uitslag van het Oekraïnereferendum vooral achter de schermen plaatsgevonden. In Brussel, maar ook in Den Haag. De coalitie heeft verschillende malen bij de oppositie gepeild welke voorstellen bij haar op voldoende steun kunnen rekenen.

Dat proces heeft zich bijna volledig aan de waarneming van de kiezers onttrokken. Ondertussen namen partijen zoals de SP de radiostilte te baat om het beeld dat het kabinet en de regeringspartijen stiekem een loopje proberen te nemen met de volkswil, des te schriller te schetsen. En daar lijken ze ondertussen ook goed in te slagen. Met als gevolg dat het imago van de coalitie hard achteruitgaat.

Tekst en uitleg

Dat komt slecht uit, want het einde van de kabinetsperiode komt in zicht en de verkiezingen naderen met rasse schreden.

Voor VVD en PvdA komt het daarom heel goed uit om vanavond in het openbaar tekst en uitleg te kunnen geven en zich aan de kiezer te verantwoorden voor hun steun aan het kabinet op dit dossier in de afgelopen maanden. En datzelfde geldt voor de oppositiepartijen die het kabinet aan uitstel hebben geholpen.

In plaats van elkaar te overtuigen, zullen alle partijen dus hun uiterste best gaan doen de kiezer uit te leggen dat die met hun aanpak het beste af is.