Achter de ijzeren voordeur bevindt zich een klein vertrek met fietsen. De trap voert naar een ruim appartement met een hoog plafond. Daar huist Danny Kopp (1977), telg uit een geslacht van Amerikaanse zendelingen en evangelisten. Zijn vader was jarenlang voorganger van een internationale gemeente in Jeruzalem en voorzitter van de Evangelische Alliantie in Israël.

Zoals zo veel kinderen van expats bezocht Kopp de anglicaanse school in Jeruzalem. Mede dankzij zijn studie daarna aan de Kelseyschool in Amman (Jordanië) spreekt hij ook vloeiend Arabisch. „Ik woonde bij een Jordaanse familie die geen Engels sprak. Dus ik moest wel snel Arabisch leren.”

Van 2005 tot 2010 woonden Kopp en zijn vrouw Eva in Washington. Eerst verdiende hij de kost als analist van de Arabische media op het ministerie van Buitenlandse Zaken, daarna als inspecteur voor de wederopbouw van Irak bij het Congres. Maar ze besloten naar Jeruzalem terug te keren. „We wilden bij onze familie zijn. Ook wilden we dat onze drie zonen hier in Israël zouden opgroeien.”

De drie kinderen gaan naar de Hand in Handschool in Jeruzalem. Daar zitten Joodse en Arabische kinderen. Ze leren er zowel Hebreeuws als Arabisch. „We willen dat ze zich in beide gemeenschappen thuis voelen”, zegt Kopp. „We kunnen ons niet meer voorstellen geen ingang te hebben bij beide partijen. De taal speelt daarbij een belangrijke rol.”

Zeldzame soort

Danny en Eva Kopp houden contact met burgers uit zowel de Hebreeuwstalige Israëlische als de Arabischtalige Palestijnse gemeenschap. Met hun poging beide groepen te begrijpen, behoren ze tot een zeldzame soort. Expats kiezen normaal gesproken partij in het conflict tussen Israël en de Palestijnen.

Het conflict heeft nog steeds grote invloed op dit land. Wat is de invloed daarvan op de kerk?

„Het conflict heeft zeer grote schade aangericht. Het heeft in belangrijke mate een eind gemaakt aan ons christelijk getuigenis. Veel gelovigen kunnen niet scherp meer zien. Het heeft het geloof van de meeste christenen verwrongen. Dat betreft zowel buitenlandse christenen, Arabische christenen als Messiasbelijdende Joden. Als christenen bijvoorbeeld moeten kiezen tussen enerzijds vergeving schenken en de naaste liefhebben –zoals de Heere Jezus van ons vraagt– en anderzijds vasthouden aan land, nationale symbolen en nationale trots, dan wint het eigen volk het.”

Welke rol speelt de christelijke ethiek dan nog?

„Ze hebben allen de overtuiging dat ze daarmee rekening houden. Palestijnen hebben het gevoel dat hun onrecht is aangedaan. Dat onrecht corrigeren is een ethische kwestie. Maar dat recht geldt alleen voor hen. Als hun eisen worden ingewilligd, betekent dit dat er inbreuk wordt gepleegd op rechten aan de Israëlische kant. Zij zeggen: Dat moet dan maar. Israël is tenslotte de sterke partij. Maar recht dat geen rekening houdt met alle kosten, is geen volkomen recht.

Messiasbelijdende Joden, Israëliërs en christenzionisten willen vasthouden aan Israëls recht op veiligheid en land. Zij zeggen dat Israël leeft te midden van een zee van islamitisch terrorisme. Dat is ook waar. Maar ook dit is slechts een deel van de waarheid.

Natuurlijk zijn er mensen die begrijpen dat we niet verder komen met deze halve vormen van recht. Ze zeggen: Laten we ons inzetten voor creatieve oplossingen die uitvoerbaar zijn. Nu praten we over compromissen van beide zijden. Dan wordt er met de belangen van alle partijen rekening gehouden. Een compromis heeft dan niet alleen het doel recht te doen, maar ook verzoening te bereiken.”

Laag van complexiteit

Danny Kopp verdiept zich op dit ogenblik aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem in de Palestijnse christen Khalil Sakakini (1878-1953). Waarom juist in hem? „Ondanks dat dit conflict zo uitvoerig is bestudeerd, geven mensen nog zo vaak een simplistische analyse. Die komt dan vanuit de prozionistische of de pro-Palestijnse hoek. Maar Sakakini bewijst dat het hier gaat om de ene laag van complexiteit op de andere. Eenvoudige antwoorden zijn er niet, zegt hij. Dat is wat mij aantrok. Hij is ook heel eerlijk, en dat is zeldzaam.”

Kopp stelt duidelijk dat deze beroemde Palestijnse christen geen perfecte persoon was. „Hij had ook zijn vooroordelen. Maar hij deed wel zijn best zo objectief mogelijk te zijn. Dat kon hij, omdat hij getalenteerd was en vrienden had met verschillende achtergronden. Zij hielpen hem vanuit verschillende invalshoeken tegen de wereld om hem heen aan te kijken. Dat gebeurde in een tijd waarin de diverse groepen zich nog maar zelden met elkaar onderhielden.

Het is waar dat er aan het einde van de Ottomaanse periode en tijdens het Britse mandaat meer contact ontstond tussen de verschillende gemeenschappen. Maar Sakakini wijst er ook op hoe weinig ze van elkaar wisten. De moslims in de Oude Stad van Jeruzalem hadden zelfs een ander accent dan de christenen. Sakakini zegt dat toen hij volwassen werd, hij nog geen moslim kende. En toch zien Palestijnse historici hem als hét voorbeeld van een persoon die vrienden had in elke gemeenschap.”

Wat was Sakakini voor een man?

„Hij was Grieks-orthodox, ging naar een christelijke school, specialiseerde zich in het onderwijs en richtte in Jeruzalem een eigen school op. Zijn onderwijsmethode was revolutionair. De kinderen kregen geen lijfstraffen. Jongens en meisjes, christenen, moslims en enkele Joden gingen naar zijn school. Godsdienst kregen de scholieren niet, gymnastiek wel. Ook de manier waarop er Arabisch werd gegeven, was modern. Hij werd inspecteur voor het onderwijs voor de Britten en hij was een van de weinige mensen met een auto. Tot voor kort werden zijn boeken over onderwijs overal in de Arabische wereld gebruikt. Hij stierf in 1954 in Egypte.”

Waarin verschilden christenen en moslims in zijn tijd?

„Aan het einde van de 19e eeuw nam de invloed van christelijke gemeenschappen enorm toe. Buitenlandse christenen stichtten scholen waaraan goed onderwijs werd gegeven. In de tijd van het Britse mandaat kon driekwart van de christelijke mannen lezen en schrijven, terwijl de meeste moslims dat nog niet konden. Bijna alle kranten waren in handen van christenen. Christenen vormden maar 10 procent van de bevolking, maar de helft van de ambtenaren, artsen, advocaten en andere professionals waren christen. Dat veroorzaakte weer wantrouwen.”

Waren het ook deze christenen die sterk nationalistisch waren?

„Ja, en dat begon al vroeg. Als reactie op de Ottomaanse politiek begon zich het Arabisch nationalisme te ontwikkelen. De Arabieren kregen het gevoel dat het Ottomaanse belastingsysteem niet fair was. In de Eerste Wereldoorlog begon het Arabisch nationalisme te groeien. Toen die oorlog voorbij was, ontstond er een strijd tussen verschillende ideologieën: Arabisch nationalisme, Syrisch nationalisme en plaatselijk Palestijns nationalisme. Dit Palestijnse nationalisme begon zich verder te ontwikkelen als reactie op het zionisme. Al die ideologieën waren met elkaar in strijd.

Dat zie je ook in Sakakini’s denken. Hij begon als een loyale Ottomaanse onderdaan. Daarna werd hij een fel Arabisch nationalist.

Eerst zette hij zich af tegen het Palestijnse nationalisme. Dat was vooral omdat hij dacht dat dat geen kans had tegenover de zionisten. Hij zei: Wij hebben alleen kans als wij verenigd blijven binnen het pan-arabisme of het Groot-Syrië. Alleen redden we het niet.

Toch noemde hij zich de hele tijd Palestijn. Ten slotte eindigde hij als Palestijns nationalist.”