Ploeg, die in maart vorig jaar op 74-jarige leeftijd overleed, begon al oudvaders te verzamelen toen hij 16 jaar was. „Waarom hij dat destijds deed, heeft hij niet verteld”, zegt zijn zoon W. Ploeg jr. „Mijn vader was vrij gesloten over wat er in zijn hart omging. Het is voor ons heel opmerkelijk geweest dat hij op zijn sterfbed zo’n ruim getuigenis heeft mogen geven. Hij verlangde om afgelost te worden. Zo’n sterfbed zou je iedereen gunnen.”

Ploeg toont het kantoor in zijn ouderlijke woning. Alles staat er nog; de sigarengeur hangt er nog. De kasten vol prekenbundels reiken tot plafondhoogte. „Mijn vader is aan alvleesklierkanker overleden. Op het laatst, in zijn rolstoel, zei hij dat hij van alles afscheid had genomen. Afscheid van zijn huis, waar hij met zo veel predikanten gesprekken had gevoerd. Afscheid van zijn kantoor. Afscheid van zijn bureau; „daar was mijn bidplekje”, zei hij.”

Registers

Beneden, in de kelder, staat de verzameling boeken van oude schrijvers. Ploeg wijst op de papiertjes die eruit steken: „In de meeste boeken had vader wel gelezen. Hij had als ondernemer een druk bestaan; het lezen gebeurde vaak ’s avonds laat, tussen 10 en 1. Hij onderzocht veel. De laatste twee maanden van zijn leven was hij er te moe voor.”

Ploeg sr. kwam uit Zeist, en op de boekenmarkt in Utrecht kocht hij soms voor een kwartje een boek dat nu ettelijke honderden euro’s zou kosten. Hij breidde de collectie uit in winkels, op veilingen en waar hij de boeken ook maar krijgen kon. Hij kreeg ze ook wel aangeboden. Later was hij zelf uitgever en vond hij boeken door zijn vele contacten in het land.

Nu staan al die boeken keurig op een rij, alfabetisch gerangschikt, vaak met een omslag die er na eeuwen nog gaaf uitziet. In een register noteerde Ploeg bijzonderheden over het formaat van het boek, het uiterlijk –linnen, leer, halfleer, perkament– en typeringen van de beschikbaarheid: normaal, vrij zeldzaam, zeer zeldzaam, ultrazeldzaam…

„Hij had boeken die zelfs de Vrije Universiteit in Amsterdam niet heeft”, zegt zoon Wim, die zijn vader vorig jaar opvolgde als voorzitter van Stichting De Oude Waarheid, die werd opgericht om de collectie bij elkaar te houden en breder toegankelijk te maken. Bladerend door Simon Oomius’ ”Troost-Fonteyn Geopent in de Verhandeling van verscheyde Theologische Stoffen, Uytgewrocht op de Practijcke, in dese bedroefde tijden”: „Oudvaders moet je in hun geheel kennen. Er worden soms citaten uitgeplukt zonder ze in hun context te lezen. Maar om die boeken te kennen, moeten ze wel beschikbaar zijn.”

In de kelderruimte is klimaatbeheersing aangebracht om het oude goud te conserveren. Langs alle muren staan kasten, en alle kasten zijn vol. Het oudste boek dateert uit 1588. Ploeg had ook tal van naslagwerken. Een van de kasten bevat ruim tachtig catechismusverklaringen.

In sommige boeken staat de naam van een vroegere eigenaar vermeld. Bij enkele schrijvers noteerde Ploeg een O: onbetrouwbaar. Vanuit zijn collectie prekenboeken stelde hij een tekstregister samen dat door onder anderen predikanten als naslagwerk wordt gebruikt.

Uitnodiging

Voor boeken van oudvaders worden soms hoge bedragen gevraagd vanwege de zeldzaamheid, de leeftijd of het onbeschadigde kaft, zegt Ploeg jr. „Maar het gaat erom dat de inhoud van onschatbare waarde is. Om de prijs hoog te houden, wordt de inhoud vaak niet algemeen toegankelijk gemaakt. Het is ons ideaal de inhoud beschikbaar te stellen. Met uitlenen hebben we slechte ervaringen. We willen de boeken digitaliseren en op een website zetten. Dat vraagt wel tijd.”

Geïnteresseerden mogen ondertussen komen kijken. Op de website van vakantiepark De Verrassing werd in 2014 een uitnodiging geplaatst: „Liefhebber van de aloude Waarheid? Geïnteresseerd in oude theologie? Stichting De Oude Waarheid beheert duizenden theologische werken van ruim 600 verschillende oudvaders. Kom deze collectie op Texel bekijken!”

„Gelukkig is er nog een publiek dat deze boeken leest”, zegt Ploegs zoon. Hij wijst naar Voetius’ ”Disputatio de comoediis of Twistreden tegen de schouw-spelen”: „Deze boeken zijn soms verrassend actueel.”

Terug naar Texel

F. Stark had een groentezaak in Rotterdam, maar na het bombardement dat in mei 1940 de binnenstad verwoestte, keerde hij terug naar Texel, het eiland waar hij in 1909 was geboren. Stark was afkomstig uit de Gereformeerde Kerken, maar had zich in Rotterdam bij de Gereformeerde Gemeenten gevoegd. Terug op Texel las hij thuis preken voor zijn gezin. In 1966 ontstond er een gereformeerde gemeente, nu bijna een halve eeuw geleden. Een school uit 1865 werd omgebouwd tot kerk.

Eerder al werden er tijdens de zomerperiode diensten gehouden voor de vakantiegangers, nadat Stark in 1955 in Oosterend het vakantiepark De Verrassing stichtte. De jonge Wilhelmus Ploeg uit Zeist verbleef er als gast en ontmoette zo zijn latere vrouw, de dochter van de eigenaar. Bij hun huwelijk in 1965 verhuisde hij naar het eiland, waar hij een handel in elektronische orgels begon. Later had hij ook een uitgeverij, Stark-Texel.

Met zijn oudste zoon ontwikkelde Ploeg administratieve software. Daaruit ontstond het bedrijf Snelstart, waarvan nu twee zoons de directie voeren. Vorig jaar kwam er een activiteit bij: de verhuur en verkoop van elektrische loopfietsen.

In het vroegere onderkomen van de uitgeverij, naast Snelstart, is sinds 2002 basisschool Timotheüs gehuisvest.

In de gereformeerde gemeente van Oosterend was Ploeg eerst diaken, later jarenlang ouderling, tot zijn overlijden op 4 maart vorig jaar.

Hij was zoon van een aannemer en kon daardoor zelf bouwprojecten uitvoeren. In 2013 leidde hij de uitbreiding van Snelstart. Ook de vergroting van het kerkgebouw, die nu de eindfase nadert, heeft hij nog voorbereid.