Aan het woord is prof. dr. Maarten Verkerk, hoogleraar wijsbegeerte aan de Technische Universiteit Eindhoven en parttime­pastor. Hij sprak dindsagochtend in Amersfoort samen met theologe dr. Almatine Leene op de studiedag over ”Samen leidinggeven in de kerk”. Een dag die georganiseerd werd door het netwerk Vrouwentheologen van de missionaire netwerk­organisatie MissieNederland.

Verkerk, lid van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV), heeft zich sinds zijn verkeringstijd verdiept in de rolverdeling tussen mannen en vrouwen en concludeerde dat er sprake is van „een veelzijdig kwaad tegen vrouwen: op biologisch, psychisch, sociaal, economisch, juridisch en spiritueel vlak.”

Het beeld in de geschiedenis dat de mannen altijd leidinggaven in de kerk, moet genuanceerd worden volgens Verkerk. Hij neemt deel aan de werkgroep Man Vrouw Kerk – een werkgroep die in de GKV een Bijbelse onderbouwing wil geven voor vrouwelijke predikanten, ouderlingen en diakenen. „Er zijn in de geschiedenis veel momenten geweest waarop vrouwen veel mochten in de kerk. Echter, op het moment dat het ambt iets publieks kreeg, zag je een inkapseling plaatsvinden en mannen naar voren treden.”

Ten onrechte wordt volgens Verkerk in de discussie over de vrouw in het ambt Genesis 3:16 aangehaald: „„En hij zal over je heersen.” Die tekst wordt als zegen opgevat, terwijl hij tussen allemaal vloeken staat. Het Bijbelgedeelte heeft de structuur van vloek op vloek op vloek. En heersen heeft niets te maken met liefdevol leidinggeven.”

Emotioneel

De discussie over de positie van de vrouw in de kerk is vaak een emotionele, constateert Almatine Leene, die zich in haar promotie­onderzoek heeft gebogen over de kwestie van vrouwen in de ambten. Ze noemt het ook een complex debat waarin volgens haar een belangrijke benadering vaak ontbrak, namelijk die vanuit de godsleer.

„Ruim 90 procent van de discussies over dit onderwerp wordt gevoerd vanuit de exegese, met name die van de twee zwijgteksten in de Bijbel. Deze worden vaak op zichzelf geëxegetiseerd, zonder te kijken naar de hele Schrift. In Exodus zegt God: „Dit is een volk van priesters.” Door de onheiligheid van het volk, door de zonde met het gouden kalf, kiest God levieten uit om als priesters dienst te doen. In een van de Petrusbrieven lezen we weer dat er een koninkrijk van priesters is. En voor de gereformeerden onder ons: de Heidelbergse Catechismus zegt dat wij profeet, priester en koning zijn. Dat geldt ook voor vrouwen.”

Sjibbolet

Kijkend naar de godsleer komt Leene tot de ontdekking dat de aandacht voor de Drie-eenheid van God onderbelicht is in de westerse kerken. „God spreekt echter al bij de schepping in het meervoud. Hij kent geen geslacht. Drie-eenheid wil niets anders zeggen dan dat God Liefde is en dat Hij relaties kent. Wij zijn naar Zijn Beeld geschapen. Beeld­drager-zijn betekent verantwoordelijkheid nemen. Dat geldt voor mannen en vrouwen.”

Het gevaar is groot om van de kwestie ”de vrouw in het ambt” een sjibbolet te maken, aldus Leene. „Wij plakken als christenen graag stickertjes en toetsen elkaar voortdurend. Maar laten we het niet te zwaar maken. Met een beetje humor erbij is dit een leuk onderwerp. En het is prachtig om na te denken over wie God is, wie wij als mensen zijn en waarom Hij ons als man en vrouw schiep.”

Voor of tegen vrouw in ambt?

Hebben de organisatoren alleen gezocht naar sprekers die vóór de vrouw in het ambt zijn? Allerminst, stelt Laura van Dijkhuizen van het netwerk Vrouwentheologen. „We hadden prof. dr. Henk Bakker, hoogleraar baptisme aan de Vrije Universiteit, aanvankelijk als spreker in plaats van Maarten Verkerk. Hij was echter verhinderd wegens ziekte. Henk Bakker was aanvankelijk kritisch over de vrouw in het ambt, maar heeft een interessante ontwikkeling doorgemaakt. We hadden hem hier graag gehad. Maarten Verkerk was een waardige vervanger.

Verder vindt er op deze Internationale Vrouwendag voor het eerst in zo’n breed gezelschap –van evangelisch tot christelijk gereformeerd– een gesprek plaats over de positie van de vrouw in de kerk. Dat is waardevol, los van de vraag of je ervoor of tegen bent.”