Wel steeds erover praten, maar 
nog altijd niet de daad bij het woord gevoegd. Waarom heeft de Fed de maatregel voortdurend vooruit­geschoven?

Voorzitter Janet Yellen en haar medebestuurders, die woensdag in Washington vergaderden, zijn uiterst voorzichtig. Ze willen zeker weten dat het herstel van de economie krachtig genoeg is en dat het niet door aan de monetaire knoppen te draaien, schade ondervindt. Ze kijken ook naar internationale ontwikkelingen. Zo was in september de afzwakkende groei in China, met mogelijk negatieve effecten voor de VS, reden om nog maar even te wachten.

In ieder geval kan na de uitgebreide communicatie over een eventuele verkrapping van het beleid een renteverhoging voor niemand meer een verrassing zijn en is die door de markten waarschijnlijk al voor een deel ingeprijsd. De koersstijging van de dollar van de laatste tijd bijvoorbeeld houdt mede verband met het uitzicht op een oplopende Amerikaanse rente.

Welke aanwijzingen zijn er dat het ditmaal echt gaat gebeuren?

De cijfers in de afgelopen maanden over de arbeidsmarkt in de VS waren gunstig, een teken dat het goed gaat met de economie. De werkgelegenheid fungeert als belangrijke maatstaf voor de Fed. En begin deze maand zei Yellen in een toespraak dat ze „uitkijkt” naar het besluit tot een hogere rente. Ze gaf daarbij overigens geen tijdstip aan; begrijpelijk, want de omstandigheden kunnen op het laatste moment weer wijzigen.

Het bestuur van de Fed is wel verdeeld. Er zijn, zoals ze worden aangeduid, haviken (voorstanders van een strak beleid) en duiven (voorstanders van een soepel beleid). Yellen behoort tot laatstgenoemde groep. De beslissingen van de centrale bank worden met meerderheid van stemmen genomen.

Een renteverhoging, wat maakt het dit keer zo bijzonder?

Het wordt de eerste verhoging sinds mei 2006 en deze aanpassing markeert het einde van een tijdperk van uitzonderlijk goedkoop geld. Na het uitbreken van de financiële crisis in 2008 is de intrest teruggeschroefd naar ongekend lage niveaus, naar nagenoeg 0 procent, bedoeld om de bedrijvigheid te stimuleren. De Fed startte tevens met het massaal opkopen van obligaties, om daarmee nog meer geld in de economie te pompen. Dat programma is vorig jaar al afgebouwd. Nu ziet het er dus naar uit dat we ook wat betreft het rente-instrument in de VS geleidelijk gaan terugkeren naar een meer normale situatie.

Als de monetaire beleids­makers de officiële tarieven, wat de verwachting is, de komende tijd stapje voor stapje, omhoog­brengen, verschaffen zij zich de ruimte om bij de volgende inzinking van de conjunctuur het rentewapen weer te hanteren. Bij de huidige percentages, in de buurt van nul, ontbreekt die mogelijkheid simpelweg.

Wat zijn de risico’s rond de 
verwachte maatregel?

Een hogere rente vergroot de aantrekkelijkheid om dollars aan te houden. Daardoor zal de koers van de munt stijgen. Dat gebeurde de laatste maanden reeds. Het betekent dat Amerikaanse producten duurder worden, en dat zou de export en de economische groei kunnen afremmen.

De invloed van de dollar strekt zich wereldwijd uit. In veel opkomende economieën –te denken valt aan Brazilië– is de schuld in dollars de afgelopen jaren flink toegenomen. Voor overheden en bedrijven was het voordelig om in de VS te lenen. Als nu de dollar sterker wordt en daarmee de lokale munten aan waarde inboeten, moeten die partijen, uitgedrukt in hun nationale geldeenheid, meer betalen aan rente en aflossing. Zal dat geen problemen geven? is de vraag. In het ergste scenario ligt een heuse schuldencrisis op de loer.

Is er in Europa ook al zicht op een renteverhoging?

Nee. De Europese Centrale Bank (ECB) heeft begin deze maand het beleid juist verder versoepeld. Zo is het programma voor het opkopen van staatsobligaties verlengd. President Mario Draghi beloofde opnieuw dat de liquiditeits­verhoudingen „lange, lange tijd” heel ruim zullen zijn. Hij is bang voor deflatie, een periode van dalende prijzen, en probeert dat gevaar af te wenden door kwistig met geld te strooien, om de groei aan te zwengelen. Fed en ECB bewegen zich met hun beleid dus in tegengestelde richting.

Voor de spaarder in de eurozone pakt het allemaal heel vervelend uit. Zijn tegoed bij de bank levert nauwelijks iets op en er is voor­lopig meer kans dat de rente verder zakt dan dat die stijgt.