Na tien jaar krijgt Merkel eindelijk enige tegenwind

Misschien valt Merkel nog het best te vergelijken met de Nederlandse oud-premier De Jong. Van de inmiddels 100-jarige oud-onderzeebootkapitein is vaak gezegd dat hij (van 1967 tot 1971)„op de winkel paste.” Maar evenzeer is hij door de jaren heen vaak genoemd als de beste premier na de oorlog.

Merkels stijl lijkt op die van hem. Ze is niet de politicus van grote visies of projecten die ze wil realiseren. Ze regeert bij de dag.

Echte visionairen zien daar natuurlijk een zwabberkoers in. Maar binnen het kabinet houdt ze wel alle kikkers in de kruiwagen. Grote crises zijn binnen haar regeringen niet voorgekomen.

Als voorbeeld van zwabberbeleid valt de beëindiging van kernenergie te noemen. De regering-Schröder had in 2000 besloten tot een ”Atomausstieg”. In 2010 draaide de tweede regering-Merkel (de coalitie van de christendemocratische CDU/CSU met de liberale FDP) dat weer terug.

In maart 2011 volgde echter de aardbeving in Japan. De bijna-kernramp in Fukushima liet de wereld opnieuw de ernst van atoomongevallen zien, wat het politieke klimaat veranderde. Vervolgens werd opnieuw tot een ”kernuitstap” besloten.

Intussen zijn er in de kabinetten van Merkel nooit grote crises geweest. Voor de tweede keer leidt ze nu een zogeheten ”Grosse Koalition” van CDU/CSU en SPD. In Nederland hebben coalities van de twee grootste partijen doorgaans de voorkeur, maar in Duitsland ligt dat anders. Zowel de christendemocraten als de sociaaldemocraten vinden dat zíj de bondskanselier behoren te leveren. Meestal wordt er daarom een kleine partij als bijwagen gezocht om voldoende zetels in de Bondsdag te hebben. Toch slaagde Merkel erin om twee keer een coalitie te vormen met de ongewenste SPD-partner. En van slaande deuren en boze gezichten wordt weinig vernomen.

Haar methode is al door veel waarnemers beschreven. Merkel maakt (voor of tijdens de vergadering) eerst een luisterrondje om te horen hoe de meningen liggen. Als rond de tafel overeenstemming bestaat, sluit zij zich daar bij voorkeur bij aan. Ze heeft niet de behoefte om heel sterk een eigen stempel op het beleid te drukken. Ze is dus meer manager dan leider.

Interessant is dat Merkel zich ook in de omgangsvormen afwachtend opstelt. Duitse kranten proberen er bij het aantreden van nieuwe kabinetten achter te komen welke ministers elkaar bij de voornaam noemen en welke niet. In de SPD hoort tutoyeren bij de partijcultuur. Maar binnen de CDU is dat niet zo. Volgens Bild zegt kanselier Merkel nog altijd „Herr Gabriel” tegen haar vicekanselier van de SPD. En ook na meer dan twintig jaar samenwerken met CDU-minister Schäuble blijft die nog altijd ”u”.

Er zijn talloze analyses die proberen dit gedrag te verklaren. Doorgaans wordt gewezen op haar leven in de socialistische DDR, waar het veiliger was om afwachtend en afstandelijk te zijn.

Feit is dat haar bleke profiel ertoe leidde dat zij tijdens de crisis in de CDU rond 2000 naar voren werd geschoven. Veel andere partijbonzen hadden onderweg krassen opgelopen. Merkel was een onbeschreven blad en daarom geschikt als tijdelijke leider. Maar ze zit er nog steeds.

Er zijn enkele onderwerpen waarover Merkel wel een duidelijke mening heeft. De eerste is de vrede met Frankrijk en de Europese integratie. Na de Tweede Wereldoorlog geldt Europa als het nieuwe vaderland (”Ersatznation”). Haar inzet om met de toenmalige Franse president Sarkozy de eurocrisis te boven te komen, valt hieruit te verklaren. Maar hierin heeft ze bijna alle Duitsers mee.

Het volgende punt waarop Merkel allesbehalve bleek is, is de actuele vluchtelingencrisis. Ze vindt zeer principieel dat Duitsland de grenzen open moet houden. Maar op dat punt krijgt ze in eigen land veel tegenwind. Dus als ze dit werk nog tien jaar wil doen, zal ze iets moeten inbinden.

Na tien jaar krijgt Merkel eindelijk enige tegenwind

Buitenland

RD.nl in uw mailbox?