Tijdens de top van de G20, afgelopen weekend in de Turkse stad Antalya, sprak de Russische president Poetin over het economisch bestrijden van IS. Zo wees hij op de noodzaak om de illegale olie­smokkel van IS aan te pakken. Ook overhandigde hij de andere regeringsleiders satellietfoto’s waarop te zien was hoe lange rijen tankwagens in het kalifaat van IS stonden te wachten om met olie te worden gevuld.

De wereld ziet IS als een terroristische organisatie, maar zelf definieert het zich als een „staat”, met alle daarbij behorende instellingen. In januari publiceerde IS officieel zijn begroting voor het lopende jaar, waarin exact gespecificeerd werd welke bedragen worden gereserveerd voor welke doelen. Het budget bleek ruim 2 miljard dollar te bedragen. Bezien als staat valt de IS daarmee in de categorie van arme derde­wereldlanden, maar beschouwd als terroristische organisatie is het de rijkste ter wereld.

IS komt voort uit het in 2004 opgerichte al-Qaida in Irak (AQI). AQI was reeds zeer vermogend. Bekend is dat huidig al-Qaida­leider Ayman al-Zawahiri in 2005 een brief schreef aan AQI waarin hij om 100.000 dollar vroeg. De Jordaanse Hassan Abu Hanieh, gespecialiseerd in radicaalislamitische organisaties, wijst erop dat de financiële netwerken van IS niet alleen buitengewoon gevarieerd zijn, maar ook veel ouder dan gedacht.

Nadat de internationale gemeenschap begin jaren negentig van de vorige eeuw economische sancties oplegde aan de Iraakse leider Saddam Hussein, begon het Iraakse regime met de opbouw van smokkel­netwerken. Op die manier ontstond er een schaduw­economie voor onder meer de verkoop van olie. Na 2004 kwam dit alles in handen van AQI en dus het huidige IS.

De export van olie vormt een belangrijke inkomstenbron van IS en volgens John Kiriakou van de CIA levert olie IS zo’n slordige 
500 miljoen dollar per jaar op. De olie wordt het kalifaat uitgesmokkeld via met name Turkije en Iraaks-Koerdistan. Kiriakou: „Dit zijn precies dezelfde routes die ook Saddam Hussein gebruikte om economische sancties te omzeilen.”

Het Amerikaanse ministerie van Financiën gaf afgelopen maand toe dat het tot op heden niet gelukt is om deze smokkelroutes uit te schakelen en loofde zelfs een beloning uit van 5 miljoen dollar voor informatie die kan leiden tot het ontmantelen van deze routes. De strijd tegen deze oliehandel verloopt moeizaam omdat het om routes en netwerken gaat die vaak reeds 25 jaar oud zijn. Te veel personen en groeperingen hebben er ook economisch belang bij.

Volgens de Russische autoriteiten verdient IS jaarlijks bovendien 1 miljard dollar aan de drugshandel. Het zou om Afghaanse heroïne gaan die via de Balkan zijn weg vindt naar West-Europa. Traditioneel loopt deze smokkelroute via gebieden in Irak die momenteel in handen zijn van IS.

De verkoop van antiquiteiten is eveneens een belangrijke inkomstenbron voor IS geworden. Experts zijn het erover eens dat IS hier aanvankelijk geen interesse voor had. In eerste instantie hief IS belasting op antieke goederen die uit Syrië en Irak werden gesmokkeld. Toen het echter merkte hoeveel geld bepaalde waren opleverden, begon Islamitische Staat archeologen in te huren.

De Britse krant The Guardian beschreef vorige maand hoe gemakkelijk het is om in Syrië gestolen kostbaarheden in Londen te kopen. IS blijkt deze goederen zelfs op speciale Facebookpagina’s aan te bieden.

Hoewel IS in tegenstelling tot al-Qaida niet afhankelijk is van privé­donaties uit de rijke golfstaten blijken die ook in de zakken van IS te vloeien. Vooral het ondoorzichtige bankensysteem van Koeweit wordt hierbij steeds met name genoemd. Deze geld­transfers hebben vaak plaats onder de noemer van ”akat” – liefdadigheid.