Nog niet zo lang geleden veerde Den Boon enthousiast op toen hij een Tweede Kamerdebat volgde. Pechtold, politiek leider van D66, kondigde aan voornemens te zijn eens flink de nieren te proeven van een opponent. „Interessant”, zegt Den Boon, „Pechtold is een seculier politicus, maar de uitdrukking iemand de nieren proeven is op en top Bijbels. Door deze te hanteren, droeg Pechtold bij aan het in stand houden en verspreiden daarvan.”

In zekere zin droeg Pechtold er ook aan bij dat de uitdrukking nog steeds is opgenomen in de nieuwste editie van ”Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse Taal”, die maandagmiddag wordt gepresenteerd. De samenstellers letten vooral op het aantal keren dat een term wordt gebruik en de mate waarin hij gaandeweg onder de bevolking verspreid raakt.

Kerkfusie

Onverwachte ruggensteuntjes zoals die van Pechtold zijn bepaald geen overbodige luxe. De tijd dat de Nederlandse taal vanuit de kerk werd verrijkt lijkt voorbij.

Den Boon: „Kijk bijvoorbeeld eens naar de kerkfusie waaruit de PKN is ontstaan. In discussies rond dergelijke belangwekkende gebeurtenissen duiken vaak markante termen op die in potentie de dikke Van Dale zouden kunnen halen. Voorwaarde daarvoor is dan wel dat zo’n fusie in de grote, toonaangevende media moet leiden tot berichtgeving. Dat laatste is echter maar beperkt gebeurd. Mede daardoor is het aantal aanwinsten in het nieuwe woordenboek dat verwijst naar de PKN-discussie beperkt gebleven tot het woord kerkrentmeester en de afkorting HHK.”

Nóg een ontwikkeling: in nieuwe Bijbelvertalingen verdwijnen veel woorden die exclusief zijn te koppelen aan het christendom en de Bijbel. „Denk aan de Nieuwe Bijbelvertaling van 2005, of de Bijbel in Gewone Taal. In de NBV is de term genade bijvoorbeeld vervangen door goedheid. Grote kans dat genade daardoor in de omgangstaal uiteindelijk in onbruik raakt.”

Dat religie en geloof in de maatschappij nog wel een rol spelen, blijkt volgens Den Boon uit het opduiken van termen zoals andersgelovige of opwekkingskerk. „Dergelijke woorden weerspiegelen het zoeken naar zingeving en de bloei van pinksterbewegingen. Door zulke processen is de stroom aan nieuwe, religieuze termen nog niet uitgedroogd.”

Een dikke Van Dale die geheel ontdaan is van Bijbelse uitdrukkingen; is dat het toekomstbeeld? „Hola”, zegt Den Boon, „dat duurt zeker nog vijftig jaar. Premier Balkenende gaf tijdens de vorige crisis nog een impuls aan de uitdrukking ”eerst het zuur, dan het zoet”. Dat komt uit Psalm 77. En SGP’er van der Staaij, die zeer wel ter tale is, gebruikt ook weleens een Bijbelse term. Dat hij veel vaker de publiciteit haalt dan eerdere SGP-lijsttrekkers is in dezen niet onbelangrijk. Zo kunnen allerlei ontwikkelingen die lang niet altijd zijn te voorzien ertoe bijdragen dat een deel van de Bijbelse uitdrukkingen nog wel een tijdje gangbaar blijft.”