Dat concludeert ds. Christiane van den Berg-Seiffert in een onderzoek naar seksuele grensoverschrijding in een pastorale situatie, waarop zij donderdag promoveerde. Van den Berg sprak zeventien volwassen slachtoffers, afkomstig uit diverse protestantse en evangelische kerkgenootschappen, en onderzocht hoe zij de dynamiek in hun geloofsgemeenschap na het misbruik hebben ervaren. De promotie vond plaats aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in Groningen.

Een geval van seksueel misbruik door een ambtsdrager grijpt diep in een geloofsgemeenschap in, stelt Van den Berg. „Slachtoffers voelen zich onveilig in hun gemeente. Alle personen die ik sprak zegden hun lidmaatschap op.”

Het is volgens haar van groot belang hoe een gemeente op het misbruik reageert. Een gemeente moet niet proberen om na de bekendmaking van het misbruik door te gaan alsof er niets is gebeurd, benadrukt zij. „Slachtoffers kunnen dat niet. Ze hebben er behoefte aan stil te staan bij de gebeurtenissen. Hiermee wil ik niet zeggen dat er niets goeds gebeurt in geloofsgemeenschappen.” De promovenda raadt kerkenraden aan om transparant te zijn over de procedure in een misbruikzaak.

Veiligheid

Ineke van Dongen, preventiemedewerker bij het Meldpunt Seksueel Misbruik in Kerkelijke Relaties, ziet ook dat slachtoffers de gemeente en soms zelfs de kerk als geheel de rug toekeren. „Met name volwassen slachtoffers komen snel in de verdrukking in een gemeente, zeker als ze nog voortdurend worden geconfronteerd met de dader of met mensen uit zijn omgeving. Voor misbruikte kinderen geldt dat het gezin waarvan zij deel uitmaken sneller blijft in de gemeente. In die situatie vertrekt meestal de dader. Er speelt bij volwassenen een andere dynamiek dan bij kinderen. Van een volwassene wordt al snel gedacht, bewust of onbewust, dat deze ook aandeel heeft aan de onrust in de gemeente.”

Biedt de kerk onvoldoende veiligheid? „Ik merk dat veel kerken tobben met deze problematiek. Helaas zijn ze vaak bang om stevig stelling te nemen tegen het misbruik en vierkant achter het slachtoffer te gaan staan. Een deel van de gemeente wil al snel weer over op de orde van de dag: ze gaan een rommelmarkt of gemeentedag organiseren – waar vervolgens de helft van de gemeente niet komt. Kerken moeten beseffen dat het tempo van het slachtoffer veel lager ligt dan dat van de dader en ook van de gemeente. Maak de gemeente probleemeigenaar, want Paulus zegt: „Als één lid lijdt, lijden alle leden.” Communiceer duidelijk om geroddel te voorkomen. Doe dit zorgvuldig, betrek het slachtoffer overal bij. Dat kan een gevoel van veiligheid geven. Een gemeentebegeleider die de kerkenraad bijstaat, is onmisbaar.”

Bij het meldpunt zijn de Christelijke Gereformeerde Kerken, Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, Nederlands Gereformeerde Kerken, Hersteld Hervormde Kerk en Voorgezette Gereformeerde Kerken in Nederland aangesloten.