Onder de titel ”Navolging” organiseert Ikoon, een interkerkelijke vereniging in Nijkerk vanuit het gereformeerd belijden, woensdag de eerste van drie themabijeenkomsten over Dietrich Bonhoeffer. De Duitse theoloog werd in 1945 door de nazi’s opgehangen.

Spreker woensdagavond was dr. A. J. Kunz, hervormd predikant en docent godsdienst aan Driestar hogeschool in Gouda. Zijn lezing ging over discipelschap en verborgen omgang bij Bonhoeffer. Dr. Kunz zei dat Bonhoeffer zijn leven lang, totdat hij vermoord werd, een diepe vroomheid heeft beoefend, die gepaard ging met de verborgen omgang met God. „Verschillende mensen die Bonhoeffer goed kenden, noemden zijn vroomheid en zijn intense gebedsleven als het meest kenmerkend voor hem.”

Volgens dr. Kunz is vroomheid een kernbegrip in Bonhoeffers theologie. In zijn boek ”Gemeenschapsleven” doet Bonhoeffer daar letterlijk een boekje over open. Dr. Kunz zoomde in zijn lezing in op enkele cruciale passages uit dit boek. Zo wees hij erop dat Bonhoeffer de omgang met God niet individueel of individualistisch opvat, maar binnen het kader van de christelijke gemeenschap.

Psalmboek

Het psalmboek fungeert bij Bonhoeffer als belangrijke bron voor de vroomheid, zo stelde dr. Kunz. Hoewel de vroomheid en de verborgen omgang met God in Bonhoeffers leven en theologie centraal staan, is Bonhoeffer toch beslist geen mysticus of piëtist, zo waarschuwde de predikant. „Niet het hart of de emoties, maar het Woord van God is bij hem de bron en norm.”

Dr. Kunz legde ook de vinger bij Bonhoeffers sterke nadruk op het gezamenlijk zingen en bidden. „Deze gedachten schuren en druisen in tegen onze kerkopvattingen. Deze passages stellen de kwaliteit van ons eigen gemeenschapsleven aan de orde. De spiegel wordt ons voorgehouden, en wij voelen dat wij het zicht op het geheel der kerk zijn kwijtgeraakt”, zo beweerde de Driestar­docent. Datzelfde geldt van Bonhoeffers opvattingen over het gebed die –volgens dr. Kunz– tonen hoezeer wij innerlijk geseculariseerd zijn.

De opvattingen van Bonhoeffer dat zwijgen en stil worden een voorwaarde, ja eigenlijk een geestelijke grondhouding moet zijn om God te ontmoeten, noemde dr. Kunz „essentieel en uiterst actueel. Bonhoeffer wist heel goed dat stil worden geen vanzelfsprekendheid is, maar geleerd moet worden. De dag beginnen met stil worden voor God en Zijn woord, werkt gunstig door op de rest van de dag.”

Niet-academisch

Kennisnemen van het gedachtegoed van Bonhoeffer is volgens dr. Kunz niet zonder meer een 
academische bezigheid. Wel bevraagt Bonhoeffer nadrukkelijk de godsdienstigheid van zijn lezers. „Kennen wij dat geheim van die levende ontmoeting met God? En wat stelt onze godsdienstigheid voor?”

Hoewel Bonhoeffer ten onrecht is misbruikt als legitimatie voor een God-is-doodtheologie, stond zijn hele leven in het teken van diep doorleefde vroomheid en intens en vasthoudend gebedsleven, kortom in het teken van het diepe geheim van de Godsontmoeting, aldus dr. Kunz.

Lees ook:

Bonhoeffer daagt links én rechts uit (Reformatorisch Dagblad, 25-04-2015)

Belangstelling voor Bonhoeffer nog altijd groot (RD.nl, 10-06-2014)

Trouw tot het einde : Bonhoeffer in verzet tegen Hitler (Daniël, 03-05-2012)

Dietrich Bonhoeffer: Leven, werk en betekenis (Daniël, 14-04-2006)

Dietrich Bonhoeffer, een theoloog in het verzet (Zicht, 01-03-2006)

“Dit einde is voor mij het begin” : Bonhoeffers vroomheid staat haaks op claims moderne theologie (Reformatorisch Dagblad, 26-01-2006)

Een kaal kruis in Berlijn (Reformatorisch Dagblad, 26-01-2006)

Dietrich Bonhoeffer, de moderne piëtist – door ds. P. den Ouden (Reformatorisch Dagblad, 04-09-2003)

Bonhoeffer reeds direct na oorlog gerehabiliteerd (Reformatorisch Dagblad, 07-08-1996)

Met Bonhoeffer wordt nóg geworsteld : Duitse theoloog werd op 9 april 1945 in concentratiekamp Flossenbürg gedood (Reformatorisch Dagblad, 06-04-1995)