Op drie plaatsen in het land gaan zaterdag en over twee weken vrijgemaakte deputaten kerkelijke eenheid met de kerken in gesprek over de plaatselijke en de landelijke ontwikkelingen met betrekking tot de eenheid. Daarbij komt de relatie met de NGK en de CGK aan de orde, maar ook de verhouding tussen het landelijke beleid en de plaatselijke samenwerking. „We willen niet alleen informeren, maar ook motiveren en zien wat er in de kerken leeft”, vertelt ds. Van Zuijlekom.

De GKV houden al vele jaren samensprekingen met de CGK en de NGK; met de CGK zelfs al decennialang. Na al die jaren is er op landelijk niveau nog geen eenheid, maar op plaatselijk niveau groeien de contacten. In zo’n twintig vrijgemaakte kerken is er kanselruil met de christelijke gereformeerden en in Deventer was vorig jaar de eerste kanselruil met de Nederlands gereformeerden een feit. „Het aantal samenwerkende gemeenten stijgt”, concludeert de voorzitter.

Intussen zijn na zo veel jaren ook de knelpunten tussen de kerken bekend. Eén daarvan is, met het oog op de CGK, de toe-eigening des heils. Tijdens de synode van Leeuwarden van de CGK is uitgesproken dat de inhoud van de prediking binnen de GKV zorgen baart. Veertig predikanten van de CGK hebben vorig jaar hun ongerustheid getoond toen zij een aantal preken van vrijgemaakte dominees analyseerden.

Ds. Van Zuijlekom: „Ik heb de onderzochte preken niet gehoord, zodat ik er geen oordeel over kan geven. De manier waarop deze gelijkgezinde christelijke gereformeerde predikanten hun oordeel gaven, vind ik niet zo zuiver. Ik zie bij ons, en zeker ook bij een deel van de christelijke gereformeerde broeders, een bepaalde vermoeidheid om weer te spreken over de toe-eigening des heils. Confessioneel gezien zijn er geen verschillen met de CGK. In de contacten met de CGK stuiten we echter wel op grote verschillen. Als we broeders van Bewaar het Pand ontmoeten, is het soms wel even slikken. Dat komt doordat de samensprekingen doorgaans plaatshebben tussen kerken die qua geestelijke beleving dichter bij elkaar liggen. Als ik soms uitspraken over beloften hoor, schrik ik, maar ik zie deze als uitglijders waaraan je niet het hele kerkverband kunt ophangen. Het is voor ons ook een uitdaging om te zien hoe hun opvattingen een verdieping van het geloofsleven kunnen betekenen.”

Prof. dr. H. J. Selderhuis constateerde vorig jaar dat de GKV en de CGK twee kerken „op weg naar eenwording” zijn. Later bleek uit reacties binnen de CGK dat zijn opmerking duidelijk een brug te ver was; zelfs het federatieve groeimodel levert al moeilijkheden op. Ds. Van Zuijlekom kan zich wel iets bij deze reacties voorstellen. „Een fusie is nog ver weg. Ik constateer wel uitzonderingen, zoals in Enkhuizen, waar de twee kerken in alles al samenwerken. Wat ik belangrijk vind, is dat we elkaar als zusterkerken kunnen herkennen, waarbij je dan vervolgens kijkt hoe je verder kunt groeien. Als je wilt groeien, moet je een plan hebben. Maar de structuur -hoe alles moet verlopen- moet niet van tevoren vaststaan.”

Intussen zitten de GKV met het besluit van de synode van Berkel en Rodenrijs dat er plaatselijk niets definitief geregeld kan worden als de kerken landelijk niet eerst één zijn geworden. Op de laatste beraadsdag van de GKV in Barneveld is onvrede over dit besluit geuit en werd ervoor gepleit de regels op dit punt bij te stellen. Ds. Van Zuijlekom wil dit geluid meenemen. „In het verleden was er binnen de GKV een grote eensgezindheid. Werd er iets landelijk besloten, dan was dat geen probleem omdat iedereen er hetzelfde over dacht. Nu er meer verscheidenheid is, gaat het wringen als de landelijke synode dingen regelt voor de plaatselijke kerken. Vanouds is binnen de GKV nadruk gelegd op het primaat van de plaatselijke kerk. Als deputaten willen we ons bezinnen op dit synodebesluit zonder independistisch te zijn. Er moet ruimte blijven in de plaatselijke situatie om op een goede manier de kerkelijke samenwerking gestalte te geven. Met synodale regels kun je niet in alle plaatselijke situaties voorzien.”

Grote problemen verwacht ds. Van Zuijlekom wanneer de NGK het rapport van de vrouw in het ambt zullen aanvaarden. „Dat zal zeker een rem zijn op de samensprekingen. Velen onder ons associëren de toelating van vrouwen tot alle ambten met schriftkritiek. Het is spijtig om van de Nederlands gereformeerden te horen dat de vrijgemaakten over tien jaar ook zo zullen denken als zij. Dat getuigt van weinig fatsoen. Ik vind het belangrijk dat er niet alleen over de vrouw in het ambt wordt nagedacht, maar ook over de diepere vraag hoe het zit met de onderliggende visie op het ambt. De manier waarop de GKV nadenken over het ambt, strookt niet altijd met de kerk wereldwijd. In Korea kennen de presbyteriaanse kerken vrouwelijke diakenen die geen deel uitmaken van de kerkenraad.”

De vrijgemaakte deputaten zijn verschillende keren per jaar op deputatenniveau in gesprek met de CGK en de NGK. Dat gebeurt aan de hand van een agenda waarop de bekende inhoudelijke thema’s steeds weer aan de orde komen. Ds. Van Zuijlekom heeft de indruk dat de kerkelijke eenheid niet bij allen in de GKV op dezelfde wijze leeft. „Tegenwoordig hechten vooral jongeren minder aan kerkelijke instituten en denken velen steeds interkerkelijker. De behoefte aan kerkelijke eenheid is daardoor minder groot geworden. Toch hecht ik sterk aan het woord van Johannes 17:21, waar Jezus spreekt over dat zij allen één zijn, opdat de wereld zou zien dat de Vader Christus heeft gezonden. Wie volhardt in de kerkelijke verdeeldheid maakt Christus ongeloofwaardig voor de wereld. Dat besef mag best meer leven in de kerken.”