„We hebben zelfs een dag gehad waarop er meer dan 2000 aankwamen.” Aldus een mevrouw die op het Griekse eiland Lesbos woont. Ze doelt op de bootvluchtelingen die haar eiland aandoen. „In het begin (april) reed er nog weleens een bus voor de vluchtelingen vanaf de haven van Molyvos naar de hoofdstad Mitilini, waar het grote kamp is. Tegenwoordig moeten de meesten lopen in de brandende zon, een tocht van 70 kilometer over het bergachtige landschap. Wij zien hier alles voorbijkomen, vrouwen met baby’s en kleine kinderen. Ik deel water uit en ze rusten vaak wat voor ons huis onder de bomen.”

Gelukkig zijn er organisaties die deze mensen te hulp schieten. Sinds kort helpt Stichting Vluchteling de mensen die in het kamp Kara Tepe op Lesbos verblijven. „De wc’s in het kamp zijn kapot, en ruiken zo erg dat je niet eens in de buurt kunt komen. Er zijn twee douches, voor ruim 2000 mensen”, aldus directeur Tineke Ceelen. De organisatie repareert toiletten en douches, maakt nieuw sanitair, ruimt afval op, deelt hygiënische artikelen uit, verstrekt beddengoed en verbetert de watervoorziening.

Al langere tijd is Save the Children actief op Lampedusa, Sicilië en in enkele zuidelijke regio’s in Italië. „De kinderen die in Italië aankomen, vertellen ons afschuwelijke verhalen over de gevaarlijke tocht door woestijn en oorlogsgebieden en de riskante oversteek naar Europa”, vertelt een woordvoerder. In kindvriendelijke opvangcentra bieden medewerkers een luisterend oor en bescherming aan kinderen. In Milaan zijn ze leer- en spelactiviteiten begonnen voor kinderen die met hun families op het Centraal Station wachten op een plek in een van de dagcentra in de stad.

Voor ZOA heeft het woord ”bootvluchteling” een speciale lading. Ooit waren de Vietnamese bootvluchtelingen aanleiding tot de oprichting van deze hulporganisatie. De situatie van de bootvluchtelingen die over de Middellandse Zee naar Europa komen, raakt ons dan ook bijzonder. Toch heeft ZOA niet besloten om in die situatie hulp te gaan verlenen. Er is zeker hulp nodig voor de bootvluchtelingen. Deze mensen zijn veelal gevlucht uit een afschuwelijke oorlogssituatie. Als zij uitgeput terechtkomen in kampen met belabberde voorzieningen, is dat heel erg. We hopen van harte dat die situatie doeltreffend kan worden verbeterd. ZOA’s kracht ligt echter in het helpen van mensen in fragiele gebieden, waar door een gewapend conflict de regering niet meer functioneert. Hulp in de regio.

Vandaar dat ZOA recent een langlopend programma in het Midden-Oosten is gestart. De crisis in Syrië is momenteel de grootste crisis wereldwijd. Van de 22 miljoen inwoners van Syrië is meer dan de helft gevlucht: 4 miljoen naar het buitenland en 7,6 miljoen in eigen land. Grote impact heeft dit bijvoorbeeld op Libanon. Dit land met 4 miljoen inwoners heeft meer dan 1 miljoen Syrische vluchtelingen ontvangen! Ter vergelijking: in ons eigen land met 17 miljoen inwoners hebben we in de eerste helft van dit jaar 25.000 asielzoekers opgevangen.

ZOA coördineert een gezamenlijke noodhulpactie van elf Nederlandse hulporganisaties, waardoor 600.000 Syrische vluchtelingen hulp ontvangen; onder andere voedselpakketten en sanitaire voorzieningen. In Syrië en zijn buurlanden zijn miljoenen mensen die de oversteek over zee nooit kunnen maken. Omdat ze er geen geld voor hebben of omdat ze er fysiek niet kunnen komen.

Hoe schrijnend hun situatie is, merkte ZOA-directeur Johan Mooij in Jordanië. Hij sprak daar een gezin dat voorheen een bestaan leidde als apotheker in Damascus. Met bijna niets waren ze gevlucht voor het geweld van de Syrische burgeroorlog.

De vader van het gezin toonde Mooij een sms die hij had gekregen van de VN-hulporganisatie WFP. In het bericht stond dat het gezin per augustus geen voedselhulp meer zal ontvangen, want daar is geen geld meer voor. „De wanhoop stond in zijn ogen”, aldus Mooij. „En dat is geen wonder. Want wat moet je doen als je al je spullen al hebt verkocht om eten te kunnen kopen? Hoe ga je voor je vier kinderen zorgen? Hoe kom je je trauma als gevolg van bombardementen, angst en onveiligheid te boven? Ik heb hem beloofd te zullen bidden om een oplossing.”

De bootvluchtelingen aan de zuidkust van Europa verdienen onze steun. Maar besef: even verderop wonen nog ontelbaar veel méér mensen die letterlijk de boot missen. Zij hebben geen enkele hoop op een betere en veiliger toekomst in Europa. Hen zien wij niet op de voorpagina’s van de kranten. Help de vluchtelingen die Lesbos nooit zullen halen!

De auteur is hoofd fondsenwerving en voorlichting bij ZOA.