JA

Het valt moeilijk te ontkennen dat er christenen zijn voor wie daadwerkelijke gehoorzaamheid aan God weinig mag kosten. Het lijkt soms alsof de angst voor het verwijt dat we onze goede werken in de plaats van het offer van Christus stellen, er in de reformatorische traditie toe leidt dat het geloof beperkt blijft tot innerlijke gevoelens en rationele overwegingen. Maar wie is er dan de Koning over onze daden? De apostel Jakobus benadrukt immers dat daaruit blijkt waarop we ons vertrouwen daadwerkelijk hebben gesteld.

De vanzelfsprekendheid waarmee Jezus ervan uitgaat dat Zijn leerlingen zullen vasten als Hij hen verlaat, staat in schril contrast met het wantrouwen tegenover vasten in de kerken van de Reformatie. Voor sommige bekeerlingen die vanuit een moslimachtergrond christen werden, is dat een vreemde ervaring. Toen ze nog naar de moskee gingen, knielden ze bij het gebed en probeerden ze regelmatig te vasten. Nu ze christen zijn, ervaren ze juist méér aanleiding om beide te doen, maar (bijna) niemand gaat hen daarin voor.

Het Oude Testament kent slechts één verplichte vastendag, de Grote Verzoendag. Maar we zien in de hele Bijbel het vasten regelmatig terugkomen. Bijna altijd samen met gebed. De Bijbel noemt verschillende redenen om te vasten. Soms heeft het als doel om klein worden voor God bij vragen om vergeving van concrete zonden. Vasten kan ook een uiting zijn van verdriet of een uitroep om Gods hulp. Het is ook een manier om je te concentreren om Gods stem te horen en een wapen in de geestelijke strijd waarmee de gelovige te maken krijgt.

NEE

Mijn ervaring van de afgelopen 25 jaar in de moslimgemeenschap heeft mij niet jaloers gemaakt op de traditie van het islamitische vasten. Een moslim die ik deze week sprak, vertelde mij dat hij zich stoort aan veel moslims die zich opeens heel vroom gaan gedragen. „Waarom komen ze alleen dan regelmatig naar de moskee en zie ik ze anders niet? Waarom zeggen ze dan dat ze het geloof zo prachtig vinden, maar merk ik dat anders nooit aan hen? Wat zij zeggen te ervaren in de ramadan, ervaar ik iedere week. De ramadan is voor hen een excuus om verder ongelovig te leven.”

Vaak wordt door moslims gezegd dat vasten goed is voor het lichaam en dat het de gelovige leert om aan arme mensen te denken. Voor sommigen zal het zo ook werken. Maar voor de meesten geldt dat er deze maand juist veel meer en veel ongezonder wordt gegeten dan andere maanden.

De vastenmaand leidt tot saamhorigheid doordat men als families samen eet bij het verbreken van de vasten en samen naar de moskee gaat. Maar de vastenmaand zorgt soms ook voor onderlinge spanningen vanwege de onderlinge controle op de naleving en vanwege gebrek aan geld voor de iftar-maaltijden en het Suikerfeest.

Moslims kennen nog meer vastendagen en verwachten er veel van. Boechari heeft de volgende traditie overgeleverd: Toen de Profeet (Mohammed) werd gevraagd over het vasten op de negende dag van Dhoel Hidjah, zei hij: „Het wist de zonden uit van het voorgaande jaar en het komende jaar.” Veel moslims geloven dat religieuze daden (zoals vasten) zonden compenseren of God gunstig stemmen om zonden te vergeven.

Dat is wel een heel menselijke gedachte, maar roept ernstige twijfels op over de heiligheid van God. Het lijkt uit te lokken dat we compromissen sluiten in het leven. Zo’n leer kun je beslist niet uit de Bijbel afleiden,

Dat mensen religieuze rituelen in de plaats stellen van daadwerkelijke gehoorzaamheid aan God kennen we in onze christelijke traditie helaas ook. Een predikant vertelde me over een boer uit zijn gemeente die hem van zijn erf joeg: „Ik betaal je niet om me te komen lastigvallen, maar zodat jij daar in de kerk kunt doorgaan met preken en bidden.” Met zijn kerkelijke bijdrage kocht hij de vrijheid af om zijn eigen gang te kunnen gaan.

Religieuze betrokkenheid is een aantrekkelijke dekmantel voor hoogmoed en zelfzucht, die mensen soms juist ontmoedigt om te buigen voor God. Karl Barth vatte het samen met drie woorden: „Religion ist unglaube” (religie is ongeloof).

DUS

Een verplichte vastenmaand kunnen christenen beter niet overnemen van moslims. Maar de ramadan mag ons wel tot zelfreflectie brengen. De vastenmaand is een goede aanleiding om aan moslims te vragen hoe het vasten hun leven voor Gods aangezicht verandert. Maar laten we ons als christenen in deze maand zelf ook de vraag stellen waarnaar wij het meeste verlangen. En of dat verlangen blijkt uit de keuzes die we maken.