Kees de Kraker is al zo’n 35 jaar vogelwachter op Hompelvoet, een eiland in het Grevelingenmeer ten zuiden van Ouddorp. Ook doet de Zeeuw al jarenlang tellingen in het Krammer-Volkerak. Daarnaast heeft De Kraker een eigen ecologisch adviesbureau, Sandvicensis, genoemd naar de Thalasseus sandvicensis ofwel de grote stern. Deze vogel broedde lange tijd op Hompelvoet, maar de kolonie is verdwenen.

Juist omdat De Kraker zo dicht op de praktijk zit, is hij voorzichtig geworden met al te grootste natuurplannen. „Het mooie dat ik zie, wil ik niet prijsgeven.” Met grote veranderingen in de Zeeuwse en de Zuid-Hollandse wateren is De Kraker voorzichtig. „Anderen zeggen tegen mij: „Je zit er te dicht op. Je hebt een te nauwe band met de natuur waardoor je niets wil veranderen.” Maar dat is niet waar. Ik signaleer ook de problemen met de grote wateren in Zeeland en Zuid-Holland. Er moet zeker iets gebeuren, maar niet zo grootschalig als de staatssecretaris wil.”

Wat wil Dijksma dan precies met de Zuidwestelijke Delta? In het rapport ”Natuurambitie grote wateren 2050 en verder”, dat vorige week werd aangeboden aan de Tweede Kamer, staat het er wat wollig. „De invloed van getij, sediment (zand en slib), zout en zoet (rivier)water zorgt voor talloze gradiënten die bijdragen aan de diversiteit en rijkdom van de natuur in dit gebied. De waterbekkens van de Zuidwestelijke Delta, de kust, de Voordelta en het Waddengebied zijn beter met elkaar verbonden.”

Door de aanleg van de Deltawerken zijn er afgesloten wateren ontstaan, zoals het Grevelingenmeer, het Krammer-Volkerak en het Veerse Meer. De staatssecretaris wil die compartimentering doorbreken en alle wateren weer met elkaar in verbinding stellen. Daardoor zal er tot aan de Biesbosch weer getij en zout water komen.

De plannen zijn niet nieuw, zegt De Kraker. „In de rijksstructuurvisie die dit jaar wordt vastgesteld staat al dat de Grevelingen weer getij krijgt en dat het Volkerak-Zoommeer weer zout wordt. Ook gaan de sluizen in het Haringvliet in 2018 op een kier open waardoor er weer uitwisseling met de Noordzee mogelijk is.”

Dat laatste besluit juicht De Kraker toe. Maar dat Dijksma in de natuurambitie al denkt aan het geheel openen van de sluizen, gaat de ecoloog een stap te ver. „Voorzichtigheid is geboden. Bij alle plannen die in de natuurambitie staan. Kijk eerst maar eens hoe het uitpakt als die sluizen op een kier opengaan. Hoe verloopt het in een extreem droog jaar? Misschien komt het zout dan wel veel verder landinwaarts dan gedacht.”

Wat bij alle plannen niet mag worden vergeten, is dat een gebied pas na twintig tot dergig jaar in balans komt, zegt De Kraker. „De Philipsdam werd in 1987 opgeleverd, nog geen dertig jaar geleden. Er gebeurt daar nog van alles. Het zou jammer zijn dat je iets gaat veranderen aan een gebied dat net in balans is gekomen. Daarom herhaal ik maar: wees voorzichtig. Zoals bij de kier in de Haringvlietsluizen: monitor altijd goed wat de gevolgen zijn en kijk daarna verder.”

Algensoep in het Volkerak

Het probleem dat Dijksma in het zoete Krammer-Volkerak-Zoommeer moet verhelpen is de zogeheten algensoep die daar zou zijn. Omdat er via de Brabantse riviertjes de Dintel en de Steenbergse Vliet veel meststoffen in het meer komen, hebben blauwalgen vrij spel. Door het water weer zout te maken los je het probleem op, zo is de gedachte. De operatie kost 250 miljoen, wat grotendeels door de schelpdierenvissers en recreatieondernemers moet worden opgebracht. „Ik hoop dat het geld er niet komt”, zegt De Kraker. „Dan gaat het plan niet door. Momenteel zie ik op het Krammer-Volkerak duizenden watervogels. Middelste zaagbekken bijvoorbeeld foerageren op zout water en slapen op zoet water. De delta wordt een stuk minder interessant voor ze als het Krammer-Volkerak weer zout wordt.”

Verder lost de quaggamossel, een exoot uit Oekraïne, momenteel het algenprobleem op door alle algen weg te eten. „Een natuurlijke oplossing waar Den Haag niet op had gerekend. Voor de ambtenaren is er nog steeds een algensoep in het Krammer-Volkerak, terwijl ik daar al jaren geen blauwalg meer zie.”

Zandhonger in de Oosterschelde

In de Oosterschelde speelt een heel ander probleem. De diepe geulen waar vroeger grote hoeveelheden water doorheen spoelden zijn niet meer nodig. Het water stroomt niet zo hard meer door de aanleg van de Oosterscheldedam. Nu zakt het zand vanaf de platen in de Oosterschelde langzaam naar de diepte toe. Dit wordt ook wel zandhonger genoemd.

Over honderd jaar zullen er bij eb geen platen meer droogvallen, vrezen de specialisten. Om dat te voorkomen wil Dijksma de platen weer ophogen met zand uit de Noordzee. „Helaas een dure oplossing”, verzucht De Kraker, „maar wel noodzakelijk voor het behoud van de vele wadvogels die hier voedsel zoeken.”

serie
Natuurambitie

Mensen uit het veld reageren op de natuurambitie van staatssecretaris Dijksma. Deel 1: de Zuidwestelijke Delta.

Zuurstoftekort in de Grevelingen

De rijksstructuurvisie kwam er niet voor niets. Het Grevelingenmeer kampt met zuurstoftekort in de diepere delen, waardoor al het leven er verstikt. Dijksma wil de opening naar de Noordzee vergroten, waardoor er meer zuurstofrijk water de Grevelingen in en uit stroomt. De staatssecretaris verwacht dat het probleem daarmee opgelost wordt. De Kraker staat achter het besluit, maar vindt het voorgestelde getij van 50 centimeter te veel. „Daardoor zullen zeldzame vegetaties en veel nestgelegenheden voor broedvogels op de eilanden in de Grevelingen onder water komen te staan. Met een getij van 20 tot 30 centimeter blijven er nog voldoende uitwijkmogelijkheden over.”

Eiland in Westerschelde

Ook in de Westerschelde speelt het probleem van de zandhonger. De diepe geulen voor het scheepvaartverkeer naar Antwerpen zuigen het zand op de slikken en schorren weg. Een eiland in de monding van de Westerschelde zou de sterke stroming en daardoor ook de zandhonger kunnen verminderen. Of dat gaat werken, weet De Kraker niet. „Een eiland op de grens van zee en vasteland doet het altijd goed bij bijvoorbeeld vogels.”