Waar is het overleg op gestrand?

Vorige week woensdag gingen de partijen uiteen zonder afspraken over het vervolg. Gisteren gebeurde dat weer. Er is niet eens echt onderhandeld. Het beraad eindigde dan ook al aan het begin van de avond, veel vroeger dan verwacht.

De eurogroep wil dat premier Tsipras en zijn kabinet instemmen met een verlenging van het saneringsprogramma. In die situatie krijgen zij het laatste deel van de toegezegde leningen uitbetaald. Op die manier wordt er tijd gewonnen en kunnen er in de komende maanden gesprekken plaatsvinden over een nieuwe aanpak. Die route staat ook Griekenland voor ogen, maar het wenst niet zijn handtekening te verbinden aan verlenging van het opgelegde en verafschuwde bezuinigings- en hervormings­beleid. Het vraagt in feite om een overbruggingskrediet zonder voorwaarden.

Dat verschil lijkt toch niet zo groot?

Klopt, met een voor iedereen acceptabele formulering valt er over de verdere procedure overeenstemming te bereiken, zou je denken. Toch is het meer dan een woordenspel. De andere eurolanden eisen de garantie dat de Grieken niet in de tussentijd eenzijdig allerlei maatregelen om de economie op orde te brengen, overboord gooien. Zo mogen zij bijvoorbeeld de pensioenen alleen verhogen als ze aangeven hoe ze dat financieren en als ze het begrotingstekort niet laten stijgen.

De overige eurolanden vormen daarbij, tot dusver in ieder geval, een gesloten front, ondanks het charmeoffensief van de minister van Financiën, Yanis Varoufakis, in de achterliggende periode, met bezoeken aan diverse hoofdsteden. Het lukt hem vooralsnog niet een wig te drijven tussen de Europese partners. Het is voorlopig Griekenland tegen de rest, achttien tegen één.

Is nu al duidelijk wat de Grieken qua beleidsaanpassingen precies willen?

Nee, ze hebben de voorbije weken een variëteit aan opvattingen geventileerd, maar een uitgewerkt, alomvattend plan van hun kant ontbreekt nog steeds. Afgelopen vrijdag en zaterdag is in Brussel op ambtelijk niveau, in samenspraak met hen, geprobeerd de zaken op een rij te zetten, maar dat leverde geen document op dat als basis had kunnen fungeren voor het overleg van gisteren. Minister Dijsselbloem, voorzitter van de eurogroep, vatte het recent ongeveer zo samen: ze willen veel, dat kost allemaal geld en ze hebben geen geld.

Hoe gaat het verder?

De bal ligt bij de Grieken. Dijsselbloem geeft hun tot eind deze week de tijd om aan te sluiten bij het voorstel van de ministers van Financiën. Eventueel belegt hij vrijdag een nieuwe vergadering.

Varoufakis blijft optimistisch, zo bleek gisteravond uit zijn woorden. Hij zegt dat er binnen 48 uur een akkoord ligt. Maar dan zal hij toch een draai moeten maken en die valt moeilijk te verkopen aan zijn kiezers. Hij roept trouwens al weken dat een deal haalbaar is. En, natuurlijk, je weet het maar nooit: de praktijk in de EU leert dat er bij cruciale beslissingen pas op het allerlaatste moment concessies worden gedaan.

Wat gebeurt er als de Grieken niet bijdraaien?

Dan moeten ze vanaf eind deze maand op eigen benen staan en daarmee dreigt voor hen financiële en sociale chaos. Het geld om allerlei overheidsuitgaven te doen, zal dan snel op zijn. Bovendien raken de banken in de problemen. Burgers nemen uit voorzorg hun tegoeden op.

Het is mogelijk dat de regering binnenkort, als de zaak is ontspoord, alsnog aanklopt in Brussel om nieuwe steun, maar daar zal Europa onvermijdelijk strenge voorwaarden aan verbinden. De optie van een vertrek uit de euro, een zogenoemde Grexit, hangt ook nog altijd boven de markt. Allerlei scenario’s zijn denkbaar, het blijft speculeren, want we bevinden ons op onbekend terrein.