Prof. Van der Toren is sinds dit jaar hoogleraar interculturele theologie aan de PThU te Groningen. Hij sprak op de eerste dag van de CSFR-winterconferentie voor ongeveer honderd studenten over ”De Geest uit alle windrichtingen”. Zijn lezing gaf hij als titel mee ”Een Geest van verscheidenheid”.

De hoogleraar was enkele jaren uitgezonden naar de Centraal-Afrikaanse Republiek als docent systematische theologie. Met de uitstorting van de Heilige Geest op de pinksterdag ziet hij een groot talenwonder zich voltrekken. „Zo werd het christelijk geloof een vertalingsbeweging. Was de handelstaal van die dagen Grieks en Aramees, de mensen horen hier de grote daden van God in hun eigen taal. Op dat moment wordt de boodschap cultureel op een nieuwe manier overgedragen en begrepen.”

Een vertaling betekent altijd ingang in een andere cultuur, gaf prof. Van der Toren aan. „Zo staat de Geest voor verscheidenheid en die neemt steeds nieuwe vormen aan. De Geest heeft daarin een eigen rol. Hij is God in ons, onder ons en met ons.”

In zijn lezing liet de hoogleraar interculturele theologie zien hoe verschillende stromingen tegen de rol en het werk van de Heilige Geest aankijken. De Oosters-Orthodoxe Kerk leert dat wij door de Geest deel krijgen aan het goddelijk leven. „We krijgen een lichaam dat doorademend wordt door de Geest.” De Reformatie legt volgens hem de nadruk op de Geest van de wedergeboorte, terwijl de heiligingsbeweging van mensen als John Wesley een tweede aanraking door de Geest (”second blessing”) koppelt aan de heiliging. „Heiliging wordt daarmee verbonden met de doop van de Geest”, aldus de hoogleraar.

Hij erkent dat er spanning zit tussen levensheiliging en wetti­cisme. „Hoe voorkom je dat je als kerk heiliging uiterst serieus neemt en dat zondaren zich in die kerk niet thuis voelen?”

Bevrijdingstheologie

Door de zendende Geest wordt de kerk ook zendingskerk. Volgens prof. Van der Toren is daarin een verschuiving te zien van een zendingsopdracht van bovenaf naar een opdracht van onderaf. „Je wordt Mijn getuige, zegt Jezus, als je de Geest ontvangen hebt. Als het ware surfend op de golven van de Geest.” Zending kun je niet strategisch plannen, zei de hoogleraar, verwijzend naar China – waar sinds de jaren negentig sprake is van de snelst groeiend kerk in de wereld.

Verder besteedde hij aandacht aan de bevrijdende Geest, doelend op de bevrijdingstheologie. Vertegenwoordigers van deze stroming menen dat het geloof in Christus vertaald moet worden in een politieke strijd tegen zondige maatschappelijke structuren. De bevrijdingstheologie wil verschil maken tussen de aanwezigheid van de Geest en persoonlijke en structurele verandering.

Het is het verschil tussen menselijke idealen en de kracht van de Geest, zei prof. Van der Toren. „In de bevrijdingstheologie wordt cynisch wel gezegd dat de kerk koos voor armen, maar dat de armen kozen voor de pinksterbeweging.” De pinksterbeweging ziet volgens hem de doop met de Geest als een soort tweede gave. Iedereen kan door die Geest geraakt worden.

Ten slotte dienen we, aldus de hoogleraar, kritisch te blijven op de Geest van overvloed, zoals die het nieuwe gezicht is van het pentacostalisme. „Wat is de overvloed die God wil geven? Ons oriëntatiepunt vinden we in Christus, als bron, norm en als doel.”