Het is de verdienste van de Limburgse Mieke Kirkels, die Wiggins ertoe wist te bewegen het verhaal na 65 jaar tóch te vertellen. Want niet alleen is de rol van zwarte militairen in de Tweede Wereldoorlog sterk onderbelicht, hun heldendaden op Nederlandse bodem verdienen alle aandacht.

Die heldendaden werden niet verricht met wapens, maar met schoppen en houwelen. De zwarte militairen begroeven duizenden dode soldaten in de koude, natte grond van Margraten. Wiggins was zo’n grafdelver. Als 19-jarige was hij eind 1944 samen met 260 Afro-Amerikaanse manschappen ingedeeld bij de 960e Quarter Master Service Company.

Stuk voor stuk jonge jongens die dag in dag uit de vrachtwagenladingen met gesneuvelden begroeven, afkomstig van de slagvelden in Duitsland en de Ardennen. Ze legden bijna 20.000 lichamen in de akkers van Margraten, dat daarmee voor een tijd de op een na grootste militaire begraafplaats van Europa werd.

In ”Van Alabama naar Margraten” vertelt Wiggins in vele interviewfragmenten over de gruwel, de stank en de koude die hem en z’n makkers in Limburg te beurt vielen. Hoe ze zwijgend het afstompende werk deden, terwijl alleen het geluid van regendruppels en houwelen klonk. Ongeschikt geacht voor het gevecht, maar goed genoeg bevonden om de doden te begraven. En als bevrijders verwelkomd, terwijl ze in het door rassenhaat gestempelde Amerika zelf nooit vrijheid hadden gekend.

Die segregatie loopt als een rode draad door het levensverhaal van Wiggins. In Alabama zette de Ku Klux Klan een brandend kruis in de voortuin van zijn ouderlijk huis. Eenmaal als militair op weg naar het door oorlog geteisterde Europa zat hij als zwarte onder in het schip, terwijl de blanke militairen bovenin verbleven. Tijdens hun opmars door Frankrijk en België werden ze aangestaard als buitenaardse wezens.

Hier en daar is Wiggins bitter en klinkt er een enkele krachtterm. Maar ook is er de troost die hij en zijn kameraden putten uit de gospelsongs die ze zongen, aan boord van het troepenschip. Wiggins is een jongen die zich probeert te ontworstelen aan het stigma van de minderwaardige zwarte. Het leger biedt hem de kans te studeren. Generaal Patton zelf bevordert hem. In de Koreaoorlog is Wiggins een van de eerste Afro-Amerikaanse officieren.

De dood maakt geen onderscheid tussen blank en zwart, leert hij in Europa. Het sterkt hem in de overtuiging dat hij thuis de strijd tegen de rassenscheiding dient voort te zetten. Maar eenvoudig is dat niet. In Amerika zijn de zwarte militairen geen helden, en krijgen ze nog steeds de smerigste plekken in de trein. Het duurt lang voordat Wiggins een baan vindt die bij zijn niveau past. Uiteindelijk wordt het beter. Des te wranger is het dat de recente onrust in Ferguson aantoont dat gelijke rechten voor zwarten in de Verenigde Staten nog altijd geen uitgemaakte zaak zijn.

Kirkels’ prachtig vormgegeven boek is een terecht eerbetoon aan de geschiedenis van Margraten en de cruciale rol die de Afro-Amerikaanse militairen daarin speelden.

Boekgegevens

Van Alabama naar Margraten. Herinneringen van grafdelver Jefferson Wiggins, Mieke Kirkels;
uitg. in eigen beheer, 2014; ISBN 978 90 9028522 1; 128 blz.; € 19,95 (te bestellen via www.vanalabamanaarmargraten.nl).

Lees ook

Tweede Wereldoorlog bracht zwarte veteraan geen vrijheid, ontmoeting met Jefferson Wiggins in 2009, Reformatorisch Dagblad (11 september 2009)

Soldatenkerkhof in Limburgse löss, Reformatorisch Dagblad (9september 2009)