Nee, verzekerde de toen 18-jarige Liz Marks haar moeder, in de auto is de smartphone taboe. Maak je geen zorgen, mam! Ondertussen kon de Amerikaanse tiener geen sms’je ongelezen laten, ook niet onder het rijden. Een bericht versturen? Geen probleem. „Iedereen doet het toch?”

Liz Marks raakte betrokken bij een ongeval doordat ze te lang werd afgeleid door de mobiele telefoon. De gevolgen zijn ernstig: Liz is blind aan één oog, ze kan niet meer horen met één oor, haar reuk- en smaakvermogen is ze kwijt. De linkerkant van het gezicht van de eens zo knappe tiener is getekend voor het leven.

De moeder van Liz en haar dochter deden in april hun verhaal voor de camera, en zetten het filmpje op YouTube. Ter waarschuwing voor iedereen die het maar horen wil. De boodschap: die telefoon is al die risico’s niet waard. Aan publiek geen gebrek: de video is inmiddels meer dan 
6 miljoen keer bekeken. Indrukwekkend getal.

Minstens zo indrukwekkend zijn de cijfers waarmee onderzoeksbureau Harris Interactive deze week naar buiten kwam. Alar­merend, beter gezegd. Maar liefst 45 procent van de ondervraagden –het gaat om een onderzoek in de Verenigde Staten– leest weleens tekstberichten onder het auto­rijden. 15 procent doet dit vaak.

Aan het versturen van mails, WhatsApps en sms’jes achter het stuur bezondigt zich 37 procent van de geënquêteerden met enige regelmaat, terwijl 14 procent dit vaak zegt te doen. Het checken van sociale media, iets opzoeken op internet, de krant lezen, video’s bekijken, het gebeurt allemaal via de smart­phone, en ook nog eens tijdens het chaufferen. Onderweg telefoneren is voor driekwart van de ondervraagden vrij normaal.

In Nederland is het niet veel beter gesteld. „Misschien is het nog wel erger dan in de VS”, vermoedt woordvoerder Rob Stomphorst van Veilig Verkeer Nederland (VVN). Al valt dat cijfermatig niet altijd even hard te maken.

De Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) schat dat er jaarlijks enkele tientallen dodelijke slachtoffers te betreuren zijn als gevolg van ongevallen veroorzaakt door mobieletelefoongebruik. Het aantal gewonden loopt in de honderden. Stomphorst: „De getallen kunnen veel hoger zijn. Verzekeringstechnisch is het niet handig om aan te geven dat de mobiele telefoon de oorzaak was van een ongeval. Mensen verzwijgen dat dus.”

Een probleem is het zeker, die smartphone in combinatie met het autorijden. Neem alleen al de zakelijke rijder. Onderzoek van het ministerie van Infrastructuur en Milieu wees recent uit dat de bezitter van een leaseauto veel meer risico’s durft te nemen achter het stuur dan de eigenaar van een privéauto.

Dit heeft niet alleen te maken met de eigendomskwestie –ach, het is maar een auto van de baas–, maar verrassend genoeg vooral ook met loyaliteit aan de werkgever. De auto wordt gezien als verlengstuk van het kantoor, de werknemer wil zich zo nuttig mogelijk maken.

De SWOV stelt dat het gebruik van de smartphone leidt tot „aanzienlijk tragere reacties van de bestuurder op de verkeers­omgeving.” Anders gezegd: wie op z’n schermpje tuurt, heeft 20 tot 40 procent meer tijd nodig om de nodige actie te ondernemen: remmen, uitwijken, anticiperen.

Daar komen nog andere factoren bij, zoals verminderde controle over het voertuig. Ritsen blijkt een stuk lastiger te gaan als er tegelijkertijd ook een Facebookpost wordt bekeken. Blikveldvernauwing is ook al zoiets: het kijken in de spiegels en het raadplegen van de snelheidsmeter gebeuren duidelijk minder frequent en afdoende op het moment dat de smartphone in het spel is.

Als dat allemaal zo helder ligt, waarom grijpt de mensheid nog steeds zo massaal naar de telefoon tijdens het rijden? En waarom worden er in China aparte voetgangersstroken gemarkeerd voor twitterende en internettende passanten? „We willen laten merken dat we onafhankelijk zijn”, vermoedt Rob Stomphorst van Veilig Verkeer Nederland. „We zijn heel wat mans en zullen dat weleens laten zien.”

Hij heeft wel hoop, ondanks de treurige statistieken. De bob-campagne is volgens hem een goed voorbeeld van een succesvolle gedragsveranderingsactie. „Bob was snel ingeburgerd. Je verantwoordelijkheid nemen is nu heel populair.”

Met het ontmoedigen van het gebruik van de mobiele telefoon in de auto zal meer tijd gemoeid zijn, weet hij zeker. Maar er zijn al lichtpuntjes. „Bedrijven als BP, Shell en Gasunie verbieden hun werknemers onderweg te bellen. Dat gaat best ver.”

De door de overheid gelanceerde app Fietsmodus beloont (met punten voor bioscoopbonnen of T-shirts) fietsers die hun telefoon tijdens de rit blokkeren. Stomphorst: „De app is meer dan 60.000 keer gedownload. Dat is een prachtig signaal. Het wordt tijd dat we gevaarlijk gedrag met de smartphone als asociaal gaan zien, als not done.”