Dat zegt dr. W. van Vlastuin, hervormd predikant in Katwijk aan Zee. In Veenendaal sprak hij zaterdag voor cursisten van de Stichting Studie der Nadere Reformatie (SSNR) over de puritein Edward Fisher en diens bekendste en omstreden boek, ”Het merg van het Evangelie”.

Dr. Van Vlastuin: „De levensvraag hoe een zondaar rechtvaardig tegenover God komt te staan, vormt de grondtoon van ”Het Merg”. Daarmee is de actualiteit van dit boek aangegeven. Het thema overstijgt culturen en eeuwen, omdat het de onveranderlijke vraag van de eeuwige God aan de orde stelt.”

Het ”Merg”, geschreven in 1644 door de edelmanszoon Fisher, is een reactie op twee soorten dwalingen. Enerzijds is er het front van het zogeheten neonomianisme, in het boek vertolkt door de figuur Nomista. Aan het neonomianisme is de naam van Richard Baxter verbonden. Volgens hem bracht God in Christus de mensheid onder een wet van genade, een nieuwe wet die lagere eisen stelt dan die van het oude verbond. „Deze genadewet houdt in dat God in Zijn grote genade een veel lagere eis stelt, een nieuwe wet, vandaar de naam neonomianen. Deze nieuwe wet houdt in dat we alleen maar moeten doen wat we wel kunnen, namelijk geloven en ons bekeren.”

Aan de andere kant bevindt zich het zogeheten antinomianisme. Gaat het neonomianisme uit van een nieuwe wet, het antinomianisme neemt afstand van de wet. In de meest gematigde vorm nemen antinomianen afstand van de wet als leefregel der dankbaarheid, zei dr. Van Vlastuin.

Soms zijn er zuivere bedoelingen die tot antinomianisme leiden. Zo wilde een tijdgenoot van Fisher, Tobias Crisp met zijn ”Christ alone Exalted”, alleen de Heiland verheerlijken. Hij vreesde Hem tekort te doen als hij zou spreken over de wet. „Fisher daarentegen wilde op een rustige en evenwichtige wijze zijn tijdgenoten laten zien waarin beide benaderingen ontsporen, om zo des te helderder en krachtiger het ware licht van het Evangelie te laten oplichten.”

Dr. Van Vlastuin stelde dat de ontsporingen die Fisher bestrijdt „zijn gegeven met het smalle spoor van de bijbelse verhouding tussen Wet en Evangelie. Waar er geen afwijkingen ter rechterzijde van het neonomianisme zijn, zijn er wel afwijkingen ter linkerzijde van het antinomianisme. Het neonomianisme herkennen we in een prediking en een beleving waarin zo veel nadruk wordt gelegd op de innerlijke werking van de Heilige Geest, dat het bevrijdende van Christus uit het oog wordt verloren. Deze benadering kan voortkomen uit vrees voor oppervlakkigheid, maar daarbij kan het juiste evenwicht uit het oog worden verloren.”

Intussen merkt de hervormde predikant in de reformatorische gezindte ook meermalen de neiging om, in reactie op wetticisme, „de ontdekkende en regulerende functie van de wet af te zwakken. In het algemeen komen we niet zo veel christenen tegen die zich op een gezonde en gelovige manier verheugen in de geboden van God. We moeten nog iets dieper boren. Deze antinomiaanse neigingen wonen in ons hart.”

Een antinomiaan, aldus dr. Van Vlastuin, „vindt nergens in het Nieuwe Testament de Tien Geboden zo uitdrukkelijk genoemd. Fisher maakt daarop duidelijk dat alle geboden van Gods wet in het Nieuwe Testament in de vorm van vermaningen en aansporingen terugkomen. Dit betekent dat de christen aan al de Tien Geboden van Gods wet is gehouden. Voor onze rechtvaardiging moeten we de wet geheel vergeten. Buiten de rechtvaardiging moeten we van de wet onze God maken.”

De negende wintercursus van de SSNR gaat over prediking en pastoraat van puriteinen. Gedurende zes zaterdagochtenden worden inleidingen verzorgd. Eerder in deze serie spraken dr. W. van ’t Spijker (inleiding), dr. P. de Vries (Richard Sibbes), ds. P. den Butter (Isaäc Ambrosius) en drs. C. J. Meeuse (James Durham). Zaterdag 7 februari sluit drs. R. P. van Rooijen met Matthew Henry.