Op het eerste gezicht lijkt het majestueuze bedehuis veel te groot voor Aardenburg. Dat was vroeger al zo, zegt kerkrentmeester Dick de Pooter. De bloeiperiode van Aardenburg was in de zestiende eeuw, toen deze Vlaamse handelsstad twee keer zo veel inwoners als het huidige aantal van 2500 telde.

In eerste instantie oogt het kerkgebouw als een eenheid, maar als je even kijkt, zie je grote verschillen in bouwstijlen. Het gedeelte rond de toren heeft veel kleinere ramen dan het andere stuk. „Het oudste gedeelte dateert uit de dertiende eeuw en is romaans-Scheldegotiek. Het andere stuk is gotisch.”

Kom je binnen, dan vallen de verschillen nog meer op. In het oudste gedeelte, dat de wandelkerk heet, is de blauwgrijze tegelvloer grotendeels leeg. Hier en daar staat een aantal sarcofagen met middeleeuwse grafschilderingen, onder meer van een gekruisigde Jezus. De witte pilaren zijn kort en breed. De ramen, die een dubbele rij vormen, klein. Het horizontale plafond heeft donkere balken. Een triforium (een gang boven de zijbeuk) geeft het oude gedeelte nog meer cachet.

Het wat nieuwere gedeelte, de preekkerk, is in gebruik voor de zondagse erediensten. Het gedeelte is te herkennen aan de stoelen, een preekstoel met prachtig houtsnijwerk, het orgel, de avondmaalstafel en het kruis in het koor. De pilaren zijn ranker en hoger, evenals de ramen in de gewitte muren. Het balkonplafond is schuin in plaats van horizontaal.

Er zijn nog meer verschillen, maakt De Pooter duidelijk. „Het oudste gedeelte van de kerk hoort toe aan het Rijk en de preekkerk is eigendom van de protestantse gemeente (in wording) Aardenburg.” Deze opdeling heeft te maken met de verwoesting in de Tweede Wereldoorlog. „Ter beschikking gesteld geld van het Rijk, een half miljoen gulden, redde het gebouw van de ondergang. Het betekende echter wel dat de kerk eigendom van de rijksoverheid werd.”

De wandelkerk staat op dit moment te koop, aldus De Pooter. Hij vindt het vreemd dat dat zonder overleg is gebeurd. „Je wilt als kerkelijke gemeente toch weten wat er met het gebouw gebeurt?”

De Pooter kan wel leven met de huidige situatie, omdat de rijksoverheid ook het onderhoud voor haar rekening neemt. Op dit moment staat een gedeelte van de wandelkerk in de steigers en zijn bouwvakkers druk bezig met onderhoudswerk. „Dat hoeven wij niet te betalen.”

Het kost de kerkrentmeester al hoofdbrekens genoeg om de financiën voor de preekkerk rond te krijgen. Hij wijst op een aantal kapotte glas-in-loodraampjes die onlangs door de storm gesneuveld zijn. Kosten: 9000 euro. Het laten verwijderen van door vleermuizen gemaakte urinevlekken op de orgelpijpen kost ongeveer evenveel. „Daar moet de gemeente flink voor sparen.”

Het is geen wonder dat de kerk ook voor andere doeleinden verhuurd wordt. Vol trots maakt De Pooter melding van het feit dat hier jaarlijks in de tijd voor Pasen de Matthäus Passion wordt uitgevoerd. Dan staan er tribunes in de wandelkerk en is het kerkgebouw met 1200 bezoekers afgeladen vol. Verder organiseert het Bach-Comité cantates en worden er exposities en verschillende soorten bijeenkomsten gehouden.

De Pooter: „We hebben plannen om samen met het Bach-Comité en Stichting Cultureel Aardenburg een stichting te vormen om geld binnen te halen voor het onderhoud van het gebouw. We hebben al eens een huis verkocht om de kosten voor het onderhoud van de Sint-Baafs te betalen. Zoiets moet niet te vaak gebeuren, want dan hebben we niets meer.”

Protestantse gemeente in wording

De protestantse gemeente (in wording) in Aardenburg vormt samen met de hervormde gemeente te Sint Kruis een combinatie. De gemeenten hebben samen een predikant. De wekelijkse kerkdiensten in de Sint-Baafs trekken ’s zondags gemiddeld dertig à vijftig kerkgangers. In de maanden december en januari worden er vanwege de hoge stookkosten geen diensten in deze kerk gehouden maar kerkt men elders.

Kerkrentmeester De Pooter zegt dat de kerkcombinatie geen fulltimepredikant meer kan beroepen. De kans bestaat dat er op termijn slechts twee diensten per maand gehouden zullen worden. De Pooter hoopt dat het gebouw zijn functie als kerk kan behouden. „Hier komen al eeuwenlang christenen samen om God te prijzen. Dat mag toch niet verloren gaan?”