Dat zei prof. dr. H. J. Selderhuis, hoogleraar kerkgeschiedenis aan de Theologische Universiteit Apeldoorn, donderdagavond. Hij hield in het gebouw van de Erdee Media Groep in Apeldoorn een lezing over de reformator van Schotland, ter gelegenheid van 
de presentatie van de roman 
”De leermeester” over John Knox. De reformator werd (mogelijk) 500 jaar geleden geboren.

De roman is geschreven door de Amerikaan Douglas Bond, die ook een historische roman over Calvijn op zijn naam heeft staan. Het werk kwam in 2012 in het Engels uit en is door uitgeverij De Banier vertaald. De titel, ”De leermeester”, duidt aan dat het leven van Knox wordt verteld vanuit het perspectief van een leerling van hem. „Dat geeft veel vrijheid”, aldus redacteur Froukje Hulsman-ten Hove. Zij bood de eerste exemplaren van het boek aan prof. Selderhuis en L. J. van Valen, kenner van de Schotse kerkhistorie, aan.

W. B. Kranendonk van uitgeverij De Banier stelde in zijn openings­woord dat kerkgeschiedenis steeds meer iets voor fijnproevers wordt, wat ook af te lezen was aan het beperkte bezoekersaantal (circa veertig personen). Hij vindt het belangrijk dat mensen uit de kerkgeschiedenis een gezicht krijgen door hen te tekenen als „mensen voor Gods aangezicht”, om zo belangstelling te wekken.

Het middel van romantiseren vindt Kranendonk geoorloofd. Het boek ”Onder de slip van zijn mantel” van B. Florijn, dat hij in zijn jeugd kreeg, wekte zijn interesse voor de kerkgeschiedenis. Hij maakte van de gelegenheid gebruik om aan te kondigen dat prof. Selderhuis bezig is met een fictief dagboek van Luther, waarin deze elke dag zijn ervaringen opschrijft. Het boek moet over anderhalf jaar verschijnen.

Bezieling

Prof. Selderhuis somde zeven zaken op die we van John Knox kunnen leren. Als eerste noemde hij zijn moed. Vervolgens roemde hij zijn bijdrage aan de orde van de kerk en Knox’ accent op de verantwoordelijkheid van elk gemeentelid. Een positief punt van de reformator was ook de organisatie van Bijbelstudiegroepen. Knox legde het accent op de prediking en preekte met overtuiging. „Dat is ook voor vandaag van belang. Predikanten moeten met hun hele wezen bij de preek betrokken zijn en bezieling uitstralen.” Als laatste noemde de hoogleraar het spreken over de verkiezing. „De verkiezing laat zien dat het allemaal van de Heere komt.”

Prof. Selderhuis heeft ook kritiek op Knox, al vindt hij dat veel beschuldigingen te zwaar zijn aangezet of onwaar zijn, bijvoorbeeld dat Knox een vrouwenhater zou zijn. Hij vindt het niet verkeerd om kritiek te hebben, ook al betreft het de grote mannen van de Reformatie, omdat eerlijkheid belangrijk is. Als minpunten noemde hij de gebeden van Knox, die soms „een mededelingenbriefje” werden, en het spreken van Knox over de paus als de antichrist.

De kerkhistoricus hoopt dat het beeld van Knox enigszins bijgesteld wordt, maar vreest dat het niet zal lukken. „Ondanks de grote Calvijnherdenking in 2009, waarin getracht is de reformator meer recht te doen, kom ik nog steeds dezelfde beelden van vroeger tegen.”

Van Valen hield een diapresentatie over het land van Knox, met onder meer beelden van Sint Andrews en Edinburgh. Hij toonde zich vol lof over Knox: „Hij was geen fanatieke dweper, maar een onbaatzuchtige christen.”