Het boek ”Tijd om mee te gaan. Over discipelschap vandaag”, vormt geen vervolg op het in 2011 door hem geschreven boek ”Marginaal en missionair”, zegt dr. W. Dekker, een van de drie auteurs. Zittend in de kale ruimte van wat ooit de IZB-boekhandel in Amersfoort was –„de boekhandel liep niet meer, door alle concurrentie via internet”– legt de medewerker van de evangelisatieorganisatie uit dat de titel desondanks met missionair zijn te maken heeft. „Als je missionair wilt zijn, moet je je concentreren op je identiteit. Daarom is het in lijn met de keuze van de IZB om bezinning op het gebied van discipelschap te ontwikkelen.”

Die bezinning is nodig, aldus dr. Dekker, om te voorkomen dat kerken allerlei leuke dingen doen in de samenleving, zonder zich af te vragen wat de kern van het geloof is. „In de Protestantse Kerk ligt het accent momenteel op het naar buiten treden als kerk. Maar je kunt je afvragen of we niet in een tijd leven waarin die beweging naar buiten leidt tot het verdwijnen van de eigen kring. Het is de vraag of we klaar zijn voor de open ruimte van de seculiere wereld.”

De achtergronden van ”Marginaal en missionair” zijn meer negatief, terwijl ”Tijd om mee te gaan” een positieve insteek heeft. Dr. Dekker: „Het gaat om de vraag wat christen-zijn betekent in het volle leven van vandaag. Daarin is het niet meer vanzelfsprekend dat je gelovig bent. De vraag die Jezus stelt aan Zijn discipelen stelt hij ook aan ons: Willen jullie ook niet weggaan?”

Het is cruciaal dat mensen die naar de kerk gaan, iets kunnen vertellen over de keuze die in het hart gevallen is om Christus te volgen. „Christenen zijn een minderheid in de samenleving. Het is dus belangrijk dat je kunt uitleggen in Wie je gelooft, wat je gelooft en waarom je gelooft.”

Praktische toepassing

Het nieuwe boek wil vooral een praktische toepassing maken. Dr. Dekker: „Het gaat over discipelschap. Maar dan niet als thema op zich waar we het nog weer eens in alle rust over willen hebben. Het heeft met de crisis van vandaag te maken: we worden teruggeworpen op de fundamenten van het christendom.” Hij verwijst naar de Duitse predikant Dietrich Bonhoeffer, die dat in de jaren 30 van de vorige eeuw al onderkende. „Bij Bonhoeffer voel je de urgentie: het is nu ja of nee zeggen tegen het volgen van de Heere. Die urgentie is er ook in deze tijd. Bonhoeffer schrijft over de ineenstorting van het gevestigde christendom. En toen wás er nog zo veel.”

Heel belangrijk is het dat mensen ontdekken hoe het christen-zijn in het leven van alledag gestalte krijgt, zegt dr. Dekker. „Je wordt op jezelf teruggeworpen met de vraag: Wat betekent geloven voor jou?” Enkele decennia geleden werd die levensinvulling nog bepaald door de zuil waarin je leefde, legt dr. Dekker uit. „In het verdwijnen daarvan zie je een sterke ongelijktijdigheid, ook in de gereformeerde gezindte. Toch denk ik dat een reformatorische zuil niet iets is voor de langere termijn. Al zal de een zich bij de constatering dat we in een andere tijd terechtgekomen zijn, meer kunnen voorstellen dan de ander.”

Is het niet een keuze of je je opener opstelt richting de wereld of meer terugtrekt in je eigen groep?

Dr. Dekker: „Niet zonder meer. Je beslist niet waar je geboren wordt. En opvoeding speelt ook een belangrijke rol. Het hangt dus af van de context waarin je leeft en van wie je zelf bent.” Desondanks signaleert dr. Dekker dat ook in de gereformeerde gezindte mensen het geloof als het ware „opnieuw moeten uitvinden. Dat zie je niet alleen bij de achterban van de IZB, maar bijvoorbeeld ook in een vanouds gesloten groep als de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt.”

Is het nodig dat kerken planmatig aan de slag gaan met bezinning?

„Ja, er is wel wat gaande. Evangelische bewegingen hebben invloed, mensen dreigen daar kritiekloos in mee te gaan. Wij beschrijven het thema discipelschap daarom vanuit de gereformeerde traditie. We laten zien hoe diep het hedendaagse thema discipelschap verworteld is in de Schrift en de reformatorische traditie. Op die manier hopen we dat de verschillende stromingen in de gemeenten erin mee kunnen komen, dat het thema discipelschap als het ware een accolade slaat om de verscheidenheid heen. Bovendien: we bieden allerlei verwerkingsmateriaal aan en proberen ook predikanten toe te rusten door middel van drie bezinningsochtenden.”

Moeten mensen persoonlijk bezig zijn met het thema discipelschap?

„Het boek is bedoeld om samen te bespreken in de gemeente. Daar zit een persoonlijke toespitsing in: hoe je struikelend en vallend kunt zeggen wie Christus voor je is.”

Wat is de mensvisie achter het boek?

„De mensvisie achter het boek is niet optimistisch. Veel boeken over discipelschap slaan de christenmens te hoog aan. Alsof we in de wedergeboorte vermogens ontvangen om discipel te zijn. Onze lijn is: een discipel is een gerechtvaardigde zondaar die levenslang afhankelijk is van Gods genade.

Dr. Dekker wijst op de Heidelbergse Catechismus, die in zondag 32 stelt dat op deze manier ook anderen door onze godzalige wandel voor Christus gewonnen worden.

Anderzijds, aldus dr. Dekker, ligt in het boek wel het accent op de roeping van een christen. „We hebben getwijfeld of we een hoofdstuk moesten opnemen over de noodzaak van bekering en de toe-eigening van het heil. Dat is om methodische redenen niet gedaan. Het zou afleiden van ons hoofdthema. Tegelijkertijd is natuurlijk de vraag van belang hoe je een discipel wórdt.”

Hoe motiveer je gemeenteleden om met dit thema aan de slag te gaan?

„We kunnen niet in een algemeen christelijke levensbeschouwing blijven hangen, dat helpt ons niet voor de eeuwigheid, maar ook niet voor de tijd. Er is niets vrijblijvend in het geloof. Wij doen een appel op mensen om de vraag te beantwoorden: Waar hoor je bij? Het is een genadige roeping om uit alles waarbij we ons gerieflijk voelen weggetrokken te worden. Dat gaat in de weg van Christus Die voorgaat, maar ook in een dagelijks afhankelijk zoeken van een antwoord op de vraag: Wat wilt U dat ik doen zal?”

Wie zo zijn levensweg gaat, krijgt er volgens dr. Dekker „een hoop vragen bij. De noodzaak van bezinning neemt dan ook toe. Het is van belang dat dat in de gemeente gebeurt, die heeft God ons gegeven om voeding en gemeenschap te ontvangen, en een antwoord op de vraag wat God wil.”

De anglicaanse theoloog N. T. Wright benoemt volgens dr. Dekker treffend hoe christenen in hun werk soms lijken mee te doen aan het bouwen van een toren van Babel, een product waarbij alles om de mens en het hier en nu draait. „Daarom moet de vraag gesteld worden of we daar kritisch genoeg mee omgaan. Als je scheiding maakt tussen het geestelijke en het dagelijkse leven, ben je verkeerd bezig.”

Dat er desondanks ook nog veel goeds is in de wereld is een feit, erkent dr. Dekker. „Toch is onze visie op de wereld niet positief. De wereld is de wereld van God, maar ook de wereld waar de boze rondgaat. De drogreden van seculariteit is neutraliteit. We moeten niet kleineren wat goed is in de mensen op deze wereld, maar wij zijn van Christus. Wie niet voor Hem is, is tegen Hem. Ik ben niet negatief over het goede, maar ook niet optimistisch. We moeten Hem volgen.”

Doop

Een aparte paragraaf wijden de auteurs aan de doop. Ze leggen uit dat de doop volgens hen het fundament vormt van het discipelschap. Dr. Dekker: „Dat sluit een al te ruime dooppraktijk uit. Jezus zegent alle kinderen, maar de doop is toch iets anders. Het is met Christus verbonden zijn en Zijn weg gaan. Je wordt apart gezet. God zet je op het pad om Zijn leerling te worden. Het zicht daarop moet niet vertroebeld worden door te makkelijk alle kinderen te dopen, ook van ouders die zelden in de kerk komen. Een lichtvaardig bediende doop leidt tot wat Bonhoeffer ”goedkope genade” noemde.”

Dr. Dekker hoopt dat het bezig-zijn met het boek gemeenten helpt om meer missionair te zijn. „Ik hoop dat mensen aan ons leven merken dat we een ander sturend principe hebben. Niet dat we met een centimeter te werk gaan om te bepalen waar en hoe ver we wel of niet kunnen meegaan met een bepaalde ontwikkeling. Wel omdat we in ons hele leven tonen het eigendom van een Ander te zijn.”

Dr. W. Dekker

Dr. W. Dekker is hoofd vorming en educatie bij IZB (voor zending in Nederland). Hij promoveerde in 2011 op de studie ”Afwezigheid van God. Een onderzoek naar antwoorden bij W. Pannenberg, K. H. Miskotte en A. Houtepen”.

Tijd om mee te gaan

”Tijd om mee te gaan. Over discipelschap vandaag” is het tweede boek over dit onderwerp dat binnen een jaar in het Nederlandse taalgebied verschijnt. Eind vorig jaar verscheen ”Oefenruimte, gemeente en parochie als gemeenschap van leerlingen”, van dr. Sake Stoppels, verbonden aan de aan de Vrije Universiteit.

”Tijd om mee te gaan” kwam tot stand door gesprekken tussen drie betrokkenen bij de IZB: predikant dr. Arjan Markus uit Delfshaven, dr. Bert de Leede, bestuurslid van de IZB en docent homiletiek aan de Protestantse Theologische Universiteit, en dr. Wim Dekker, predikant en IZB-staffunctionaris. De uiteindelijke tekst werd geschreven door IZB-medewerker Koos van Noppen.

De insteek van het boek is praktisch. De publicatieperiode, eind augustus, is zo gekozen dat het boek nog dit najaar door gemeenten gebruikt kan worden tijdens bezinningsbijeenkomsten. De auteurs doen wat dat betreft ook zelf een duit in het zakje: op 1 november is er een lezersbijeenkomst, waarop ze met de IZB-achterban in gesprek willen gaan over het thema discipelschap. Het boek bestaat uit een bezinnend gedeelte over de gemeente als gemeenschap van discipelen rond de Persoon en het onderwijs van Jezus. Aan het slot volgt een handreiking om rond thema’s als eredienst, pastoraat en toerusting iets te doen met discipelschap.

De auteurs werken drie hoofdlijnen uit: dat discipelschap een basaal thema is in de Bijbel; dat het actueler is dan ooit omdat christenen leven in een seculiere samenleving; en dat discipelschap een Bijbelse manier van missionair-zijn is.

De IZB werkt met een meerjarenplan om het thema discipelschap verder op de kaart te zetten. Zo staat voor eind volgend jaar een theologische conferentie over discipelschap op de agenda. Dr. Dekker werkt aan een vervolg op zijn boek ”Marginaal en missionair”, waarin hij uit het werk van Bonhoeffer thema’s opdiept die voor de gemeente van nu relevant zijn. Dat zal volgend voorjaar, eveneens in het kader van de bezinning op discipelschap, verschijnen.

”Tijd om mee te gaan. Over discipelschap vandaag”, Wim Dekker, Bert de Leede en Arjan Markus; uitg. Boekencentrum, Zoetermeer, 2014; ISBN: 978 90 239 2813 3; 144 blz.; € 14,90.