Dat is de belangrijkste fout die kerkelijke leiders kunnen maken, zei prof. Nullens dinsdagavond in Elspeet op een bijeenkomst van de Gereformeerde Bond in de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) voor theologiestudenten. „Ethiek reikt niet een soort magische formule aan om problemen op te lossen. Dergelijke verwachtingen zijn irreëel en doen vooral geweld aan de centrale opdracht van de theologische ethiek als hulpmiddel voor het leven onderweg. We leven in een gebroken wereld en tragiek is nooit veraf.”

Wandelen

Evangelische en reformatorische christenen hebben een gelijkaardige visie op het gezag van de Schrift en worden beiden geconfronteerd met actuele vragen, aldus de rector van de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven (België). Kenmerkend voor de christelijke ethiek is volgens prof. Nullens dat de drie-enige God in het „centrum van ons interpreteren” komt te staan. „We vragen God hoe we onze levensweg moeten bewandelen: „Wijs mij Uw weg, Heere, laat mij wandelen op het pad van Uw waarheid, vervul mijn hart met ontzag voor Uw naam”.”

Christelijke ethiek ziet de Bijbel als van God gegeven, als een openbaring die richting geeft in geloof en leven. „In het proces van interpretatie wordt de Bijbel voortdurend betrokken. De taal van onze interpretaties vermengt zich met de taal van de Bijbel als Gods woorden.”

De hoogleraar ethiek en dogmatiek beschouwt de Bijbel als het boek van de kerk. Hij wil dan ook een kritische kanttekening plaatsen bij het individualisme, „dat zo sterk heerst in onze cultuur en dat ook een invloed heeft gehad op hoe we met de Schrift omgaan in het proces van morele interpretatie.”

Tegenover het leergezag van de Rooms-Katholieke Kerk benadrukte de Reformatie in de zestiende eeuw het sola Scriptura: alleen de Schrift. „Maar nu, in de praktijk van vandaag, kunnen we het beter hebben over het prima Scriptura: de Bijbel is onze eerste en belangrijkste bron. Die is niet de mijne of de uwe, maar de onze. In de ethiek zijn wij aangewezen op voortdurende herinterpretatie van waarden en normen die ons uit de traditie worden overgeleverd.”

Prof. Nullens benadrukte het belang van de relatie tussen liefde en het gezag van de Schrift. Alleen in een gemeenschap van liefde, waar „Gods liefde in ons hart is uitgegoten door de Heilige Geest” (Romeinen 5:5), kan de Schrift volgens hem écht spreken. „De liefde zoals deze vorm krijgt in Gods oneindige barmhartigheid kleurt volledig de manier waarop ik Gods waarheid in de Schrift versta.”

Geheimtaal

Liefde is geen voorwaarde om de Bijbel te begrijpen, zei dr. H. J. C. C. J. Wilschut, beroepbaar binnen de Protestantse Kerk, in een reactie op de lezing van prof. dr. P. Nullens. „De Bijbel spreekt geen geheimtaal.”

Volgens dr. Wilschut wordt bij Leuvense hoogleraar de waarheidsvinding een „gebeuren”, waarbij de lezer –met de kerk en in de liefde door de Heilige Geest– de tekst interpreteert. „Maar kan de Schrift dan nog voor zichzelf spreken?” De tekst van de Bijbel blijft richtinggevend, aldus de theoloog. „Je kunt met de liefde het concrete gebod overstemmen. In hoeverre kunnen de Tien Geboden dan nog voor zichzelf spreken?”

Paulus

Dr. T. E. van Spanje, predikant van de hervormde gemeente te Epe (Sionskerk) en gastdocent Nieuwe Testament aan de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA), sprak dinsdagmorgen over het gezag van de waarheid in het Nieuwe Testament. De nieuwe visie op Paulus, die tegenwoordig veel opgeld doet, leidt volgens hem tot een versmalling van de Bijbelse exegese.

Theoloog E. P. Sanders stelde in 1977 dat Joden in Paulus’ dagen dachten dat gehoorzaamheid aan de wet bedoeld was om in het verbond te blijven. Die stelling leidde tot een nieuwe visie onder veel moderne nieuwtestamentici –het zogenoemde New Perspective on Paul (NPP)– die ten koste gaat van de klassieke lutherse rechtvaardigingsleer.

Dr. Van Spanje erkende waardevolle elementen in die nieuwe visie, zoals hernieuwde aandacht voor de Bijbelteksten en voor de verhouding tussen christenen uit de Joden en christenen uit de heidenen. Tegelijkertijd ziet hij er een groot gevaar in: de rechtvaardigingsleer van de Reformatie komt onder druk te staan, en de nieuwe visie is niet op alle teksten toepasbaar en leidt zo tot een versmalling.

Zondaren

Volgens dr. Van Spanje heeft Paulus zijn leer van de rechtvaardiging door het geloof niet alleen bedoeld voor een specifieke situatie, maar heeft deze een algemene geldigheid. Hij haalde de Amerikaanse theoloog Thomas Schreiner aan, die vindt dat de lutherse interpretatie nog steeds het meeste recht doet aan de uitleg van de brieven van Paulus, en dan met name aan de uitleg van Romeinen en Galaten.

De hervormde theoloog noemde Romeinen 3:20, waarin staat dat door de werken der wet geen vlees gerechtvaardigd wordt voor God. „Het gaat Paulus om een morele wet. De Joden worden niet veroordeeld omdat ze de heidenen buiten het evangelie zouden sluiten, maar omdat ze, net als alle andere mensen, zondaren zijn.”

Dr. Van Spanje voegde eraan toe dat de apostel Paulus in Romeinen 4 stelt dat ook David vergeving nodig had. De TUA-docent zei dat in de andere brieven van Paulus, onder meer in die aan Korinthe, de rechtvaardigingsleer eveneens aan de orde komt, zij het niet zo prominent.

Dr. Van Spanje constateerde dat het ”New Perspective on Paul” ook in de gereformeerde theologie aan aanhang wint. Hij wees op de Britse theoloog Tom Wright, met wiens visie hij niet onverdeeld gelukkig is. „Er gaan wissels om als het ”New Perspective on Paul” wordt omarmd.”

„Waarheid is niet eenduidig in het OT”, Reformatorisch Dagblad (26 augustus 2014)

„Geen geloofszekerheid zonder waarheid”, Reformatorisch Dagblad (25 augustus 2014)