Het gesprek vindt plaats in het centrum van Apeldoorn. Op een steenworp afstand van het nieuwe onderkomen van Volkert van der G.

Doet het iets met u om zo dicht bij de moordenaar van Fortuyn te zijn?

„Dat hij in Apeldoorn woont, vind ik jammer voor de mensen hier. Verder doet deze plek me niets.

Pim heeft mijn politieke interesse gewekt. Hij zag hoe de beschaving werd bedreigd en de mensen verweesd achterbleven.

Ik denk dat Volkert levenslang had moeten krijgen. Die man heeft Nederland een stuk toekomst ontnomen.”

U kreeg deze week een medaille bij het afscheid van het Europees Parlement. Welke dienst hebt u Europa geleverd?

Lachend: „Ik betwijfel of Schulz (voorzitter van het Europees Parlement, EvV) wel heeft nagegaan of ik iets heb betekend voor zijn federale superstaat.

Als je zo’n lintje krijgt, mag je zelf invullen waar het voor is. Ik denk dat het nuttig was dat de PVV in het EP zat. In de eerste plaats zouden onze zetels anders door anderen zijn ingenomen. Verder hebben we een geluid gelegitimeerd dat eerder taboe was. Ten slotte hebben we dat monster Europa aan de kaak gesteld. Op Bas Belder na zou anders iedereen hebben weggekeken.

Als PVV’er word je altijd heel kritisch bejegend. Hoewel ik ook wel respect heb ontmoet. Ongeveer 10 tot 20 procent van de leden van het Europees Parlement doet zijn werk serieus. Van hen krijg je respect.

Ik ben toch blij met wat we de afgelopen vijf jaar hebben kunnen doen. Zonder onze inspanningen zouden de onderzoeken naar het reisbureau van het Europees Parlement en bij de EU-ambassades er niet zijn.

Ik heb me ingespannen voor de visserij. Vorige week was ik in Urk. Het valt me op dat vissers hun kennis niet delen. Tussen de wethouders van de vissersplaatsen is geen overleg. Ook weten ze niet hoe ze in Brussel moeten komen.”

Krijgen oud-EP-leden wachtgeld?

„Tot eind dit jaar. Korter dus dan Tweede Kamerleden. Maar ik hoop zo spoedig mogelijk weer ander werk te hebben.”

Met welke idealen ging u bij de PVV?

„Ik wilde me inspannen voor een conservatieve liberale partij. Bart Jan Spruyt zocht me daarvoor aan. Ik dacht: Als hij erbij zit, zit het wel goed.

Dat conservatisme is niet iets stoffigs. Het gaat om het Amerikaanse denken van Reagan: lage belastingen en een kleine overheid, gedragen door christelijke waarden.”

Maar is Reagan geen geschiedenis?

„Dat had je gedacht. Zijn denken leeft nog sterk. Op zijn sterfdag verschijnen er enorm veel artikelen. In heel de VS dragen jonge mensen zijn visie uit. Deze visie staat natuurlijk in Amerika wel onder druk. Maar juist dat biedt kansen voor het conservatisme.

Zo is dat in Europa ook. Het toenemende uitkleden van de nationale soevereiniteit biedt kansen voor een pleidooi voor Nederlandse zelfstandigheid. Op dat punt hebben wij geprobeerd fatsoenlijk werk te leveren. Maar we kregen jammer genoeg steeds meer last van Den Haag.”

Waar had u last van?

„Van de oneliners van Geert Wilders. Hij ging gekke dingen roepen, waarop wij werden aangesproken. Ook kwamen er steeds meer incidenten.”

Staat u sympathiek tegenover de mensen die uit de partij zijn gezet?

„Niet tegenover Hero Brinkman. Wat hij heeft gedaan, tart elk fatsoen. Louis Bontes is een ander verhaal. Als penningmeester kon hij zijn handtekening niet meer onder bepaalde beslissingen zetten, zo heb ik in de wandelgangen begrepen.

Louis was een goed politicus met een gedegen achtergrond in de Rotterdamse haven. Hij is ook voor een beschaafd Nederland. Hij lijdt onder de verweesde samenleving. Hij herkende zich in de agenda tegen de totalitaire ideologie van de islam. Maar nu volgt de partij een andere koers.

De partij was in het begin de stem van de kiezer, om echt dingen te veranderen. De PVV was uit op het dragen van verantwoordelijkheid. Dat was zo tot de partij in 2010 in de gedoogconstructie met CDA en VVD stapte. Sindsdien heeft Wilders de kans op bestuurlijke verantwoordelijkheid door zijn persoonlijk optreden uitgesloten.”

Welk persoonlijk optreden?

Denkt na: „Als je zegt ”minder, minder”, mis je de nuance. Hij had beter kunnen zeggen: Wilt u minder criminele Marokkanen? Mensen als Bolkestein en Hirsi Ali zetten ook dingen op de agenda. Maar ze legden tegelijk een stuk wijsheid aan de dag.”

De PVV staat toch altijd al bekend om de wat volksere manier van uitdrukken?

„Ja, dat is natuurlijk haar kracht, maar tegelijk het gevaar.

Ik vind Wilders magistraal in de manier waarop hij dingen op de kaart zet. Maar een partij opbouwen kan hij niet.

Een volwassen partij stelt zich de vraag: Waar willen we over vijf jaar zijn? Jarenlang pleitte ik voor klasjes om mensen voor te bereiden burgemeester en zo te worden. Daar werd nooit naar geluisterd. Zodoende bleef de PVV in de pioniersfase.

Toen we in 2010 aan Rutte I gingen meedoen, hoopte ik op doorgroei, maar tevergeefs. Ook het bestuurlijk experiment in Limburg is mislukt.”

Hebt u daar een verklaring voor?

„Wilders vertrouwt niemand. Mogelijk komt dat door de jarenlange beveiliging. Dat doet psychisch iets met je. Maar zo zet je de partij wel op slot.

We hebben in Brussel gezegd: Als Geert iets overkomt, moet de partij wel verder.”

Is het probleem niet breder? Het leek soms dat de PVV een magneet was voor minder beschaafde mensen.

„Ach, dat soort mensen tref je overal. Bij de LPF had je echt Tokkies. Bij ons niet. De PVV is een aardige doorsnee van de bevolking: van laag opgeleiden tot hoogleraren.”

Toch geneerden veel beschaafde Nederlanders zich van meet af aan voor Wilders’ stijl. Kunt u zich dat voorstellen?

„Jawel. Maar in de politiek moet je dingen stevig neerzetten om gehoord te worden. Voor mijzelf heb ik enkele rode lijnen. En daar ging Wilders overheen toen hij in Europa ging samenwerken met antisemitische partijen zoals Front National en FPÖ. Met zoiets laat je je achterban in de steek. En je collega’s. Sindsdien nam niemand in het EP ons nog serieus. Ons advies was met de Britse eurosceptici van UKIP contact te zoeken.”

Maar UKIP-leider Farage wilde toch niet met Wilders samenwerken?

„Zal ik je eens wat vertellen: 2,5 jaar geleden waren we het na lang onderhandelen met Farage eens dat wij gezamenlijk tot de EFD-groep zouden toetreden. Toen we dat aan Wilders voorlegden, klonk er njet. Farage was een briljant politicus, maar een slecht partijleider, zei hij.”

Farage een slecht leider?

„Laat ik het voorzichtig zeggen: Farage lijkt erg op Geert. Geweldig in het debat, maar niet zo’n teamspeler.

Misschien zag Geert zijn spiegelbeeld. Bovendien zou Wilders dan de tweede viool moeten spelen. Dat wilde hij niet.”

In de Europese campagne zagen we een zwijgende lijsttrekker De Graaf naast een sprekende Wilders.

„Viel mij ook op. Ik had natuurlijk geen spijt van de keus die ik gemaakt heb.”

Is er toekomst voor zo’n eenmansbedrijf?

Stilte: „Ik hoop dat anti-Europese geluid in elk geval gehoord blijft worden. Dat is hard nodig.”

Staat de PVV ook voor geestelijke vrijheid?

„Absoluut. Er is respect voor het christelijk geloof. In het begin vroeg Wilders mij eens wat ik van abortus vond. Hij accepteerde dat ik daartegen was.

Fleur Agema heeft zich ervoor ingezet de abortusgrens naar beneden te brengen. De partij vindt dat abortus in een beschaafd land zo weinig mogelijk moet voorkomen.

De PVV is geen puur christelijke partij waar je kunt zeggen: De Bijbel zegt dit en dat. Als christen moet je alles vertalen.”

Intussen schafte Wilders via Twitter de vrijheid van de gewetensbezwaarde trouwambtenaar af.

„Daarmee was ik het dan ook niet eens. Zoiets kan de deur openzetten naar de totalitaire samenleving. Maar dit was een van de weinige verschilpunten. Verder kwam de PVV het dichtst bij mijn ideaal.”

Bij de EP-verkiezingen nog PVV gestemd?

„Daar laat ik me niet over uit.”

De PVV wil dat Nederland uit de EU stapt. Krijgen we dan weer grenscontroles?

„Als ik zie wat het land binnenkomt, is dat wel nodig. Je zult dan af en toe even moeten wachten.

De economische samenwerking gaat door in een vrijhandelsunie. Zo doen Noorwegen en Zwitserland het, en daar zal het met Engeland ook op uitdraaien. Dat gaat prima.”

SGP’er Van der Vlies ontmoette in zijn partij nogal eens kritiek op Nederland, en vroeg dan: Met welk land zou u willen ruilen?

„Ik zou het wel weten: Amerika onder Reagan. Daar was grote christelijke invloed.

Onder Obama is Amerika natuurlijk een drama. Dat is een pure socialist. Socialisten zijn intolerante mensen. Die dulden geen andere opvattingen naast zich.”

Via Twitter uit u zich doorgaans nogal gramstorig. Hoe komt dat?

Hartong knikt. „Ik ben bezorgd over de zelfstandigheid van Nederland. Maar tijdens speeches in het Europees Parlement uitte ik me ook positief, met concrete voorstellen.”

Maar ook daarin betitelde u veel als idioot, belachelijk en geldverspilling.

„Als je jarenlang dagelijks gevallen van fraude ziet, doet dat wat met je. Soms was ik zo geraakt dat ik het niet aan mij vrouw kon vertellen.

Vorige week vertelde de SGP-wethouder in Urk me dat hij 40 procent van het WMO-budget kwijtraakt. Ik zei: De rest gaat naar Brussel, en vandaar sturen ze het naar de Palestijnen, die er wapens van kopen.

Op eigen benen zou Nederland miljarden overhouden. Nu is het alleen nog de ouwe politiek van elkaar baantjes toeschuiven. Het is die totalitaire tendens door mensen de vrijheid af te nemen.”

Kan Lucas Hartong de politiek relativeren?

„Nee. Ik voorzie dat mijn kinderen straks geen arts meer mogen kiezen en dat alle scholen worden gelijkgeschakeld. Nederland is in de uitverkoop. En het scheelt de politici niets.”

Is dit geen mopperig slachtofferisme?

„Dit raakt mij diep. Nederland heeft mensen nodig die staan voor dit land dat door de historie is gevormd. Daarvoor hebben we kleurrijke mensen nodig, zoals Wilders.”

Bent u teleurgesteld?

Ferm: „Nee. Ik heb prachtige jaren gehad. Het was een voorrecht om te doen. Ik hoop dat ik iets heb mogen betekenen.”

Levensloop Lucas Hartong

Lucas Hartong (1963) is evangelisch christen en studeerde theologie aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE).

Hij werkte als journalist voor onder meer de Evangelische Omroep. Als journalist verbleef hij enkele jaren in Midden-Amerika.

Vanaf 2002 was hij actief in de politiek, onder meer voor LPF. Na de oprichting van de PVV werkte Hartong als fractiemedewerker. In 2010 trad hij toe tot het Europees Parlement.

Toen Laurence Stassen de partij vanwege Wilders’ ”Marokkanenuitspraak” verliet, werd Hartong fractieleider in Brussel, maar bedankte voor een plek op de nieuwe lijst.