Knielbank met nieuwe kussens
De Oranjemanie heeft met het huwelijk van Willem-Alexander en Máxima (voorlopig) weer een hoogtepunt bereikt. De gekte kent welhaast geen grenzen en alles wat maar oranje is gaat grif over de toonbank. De wat breder geïnteresseerden willen echter meer. Voor hen zijn er verschillende aardige toeristische uitjes langs Oranje’s heden en verleden. Tot lering én vermaak.
We beginnen in Amsterdam, zaterdag 2 februari hoofdstad van de Oranjewereld. De stad kent veel plaatsen die herinneren aan de eeuwenoude relatie met de Oranjes. Daarom heeft de VVV de wandelroute -”Oranje in Amsterdam”- uitgezet langs alle bezienswaardigheden, van vroeger en nu.
De tocht begint op het Stationsplein, waar op het Centraal Station al direct de koninklijke wachtkamer in beeld komt. Aardig is een uitstapje naar perron 1, met z’n sierlijke gulden hekwerk, waar de hoge gasten in- en uitstappen. Terug op het Stationsplein voert de route verder het Damrak op. Hier staat de Beurs van Berlage, de plaats waar het burgerlijk huwelijk van de kroonprins wordt gesloten.
Lopen we iets verder, dan komt het Koninklijk Paleis in zicht. Hoewel de naam anders doet vermoeden, is het gebouw niet als zodanig in gebruik. Het wordt gebruikt voor officiële ontvangsten en recepties, terwijl het balkon op de eerste verdieping traditiegetrouw de plaats is waar Nederlandse vorsten of vorstinnen na hun inhuldiging verschijnen om door het publiek te worden toegejuicht. Voor het laatst was dat in 1980, toen prinses Beatrix de troon besteeg.
Direct naast het Paleis op de Dam staat de Nieuwe Kerk, het op een na oudste bouwwerk van de stad. Deze kerk mag zich ”nationale kerk” noemen omdat sinds 1814 -toen Amsterdam hoofdstad werd- alle Oranjevorsten hier zijn ingehuldigd. Blikvangers zijn onder andere het klankbord van de preekstoel, dat het grootste in zijn soort is, en het praalgraf van admiraal Michiel de Ruyter.
Máxima Plaza
De wandeling voert verder langs onder meer het prestigieuze winkelcentrum Magna Plaza -tijdelijk Máxima Plaza-, het Nationaal Monument, wassenbeeldenmuseum Madame Tussaud, het Historisch Museum en de Prinsenhof. Hier logeerde prins Willem van Oranje al in 1581. Eeuwen later werd er het huwelijk van prinses Beatrix en Claus von Amsberg gesloten. Tegenwoordig is het in gebruik als vijfsterrenhotel The Grand.
Weer terug op de Dam zijn er nog genoeg mogelijkheden om buiten de wandeling om Oranjeplaatsen te bezoeken. De moeite waard zijn bijvoorbeeld de Westerkerk, de Willemspoort en het Rijksmuseum. Aardigheidje in de zijlijn is café Tabac, waar een journalist ooit als eerste Máxima signaleerde toen zij in gezelschap van professor Halberstadt Amsterdam bezocht.
Van een heel ander kaliber is de privé-verzameling van Geert van Os. Hij woont in de Enge Kerksteeg, vlak bij de Oude Kerk. Maandelijks krijgt hij honderden bezoekers over de vloer. Zijn verzameling Oranjecuriosa is ook wel bijzonder. Het is geen grootse tentoonstelling, meer een toonbeeld van wat er gebeurt als een hobby uit de hand loopt.
Dat wil niet zeggen dat Van Os’ verzameling past in het rijtje blikje-vingerhoedje-wandbordje. Natuurlijk, die attributen zijn er ook, maar de collectie bevat daarnaast onder andere de drinkglazen van koningin Wilhelmina en haar echtgenoot. Je pikt ze er zo uit, want ze zijn getint. Dat was om de gasten van de koningin duidelijk te maken van welke glazen ze dienden af te blijven. De verzameling in De Verghulden Wan kreeg als titel ”Van Emma tot Máxima” mee en voert in omgekeerde volgorde van beneden naar boven door dit bijzondere huis.
Typisch Hollands
Van Amsterdam zakken we -geografisch gezien- af naar Den Haag. Daar viert miniatuurstad Madurodam haar vijftigjarig bestaan met de tentoonstelling ”Land van Oranje”. Aan de hand van de band tussen Nederlanders en het koningshuis worden typisch Hollandse trekjes in beeld gebracht. We komen te weten wat een fietsende vorstin, een prinselijke aanzoek op de schaats en een minister die een handstand maakt met elkaar gemeen hebben.
”Land van Oranje” is opgezet rond dertien thema’s, zoals gezelligheid, calvinisme en spaarzaamheid. Alle thema’s worden uitgediept aan de hand van spullen uit koninklijke en nationale collecties. Madurodam kreeg daarbij de beschikking over enkele bijzondere unica’s: het kinderschaatsje van Wilhelmina, de doopbijbel van Juliana, een door Beatrix gemaakt beeldje van Jantje Beton en een miniatuurversie van de rijkstroon, met echte edelstenen.
Elders in de hofstad getuigen vele gebouwen op ware grootte van de aanwezigheid van Oranjes. Anno 2002 is Den Haag nog steeds een koninklijke residentie. In 1981 verhuisde koningin Beatrix met haar gezin naar Paleis Huis ten Bosch. Haar zoons gingen in Scheveningen naar school en de kroonprins woont sinds 1995 op Noordeinde 66. De verloving van prins Constantijn en prinses Laurentien en de verloving van prins Willem-Alexander en Máxima werden op Paleis Noordeinde bekendgemaakt. De laatstgenoemden wonen na 2 februari op het landgoed De Horsten in Wassenaar.
Prins Taverne
De Stichting Promotie Den Haag heeft een wandeling en een fietstocht uitgezet langs de paleizen en koninklijke gebouwen. Voor de wandeling staat zo’n twee uur. De tocht voert langs ’s lands vergaderzalen, standbeelden en bijvoorbeeld de Grote of Sint-Jacobskerk. Hier werden verschillende Oranjes gedoopt en op 7 februari 1901 trouwden koningin Wilhelmina en prins Hendrik in deze kerk. Jammer genoeg functioneerde het orgel toen niet naar behoren. Speciaal voor de gelegenheid was de kerk namelijk opgewarmd en dan moet zo’n instrument opnieuw worden gestemd. De laatste koninklijke gebeurtenis in dit bedehuis was het huwelijk van prins Constantijn op 19 mei vorig jaar.
De koninklijke stallen, Paleis Noordeinde, de Gotische Zaal van Paleis Kneuterdijk: alles komt aan bod tijdens de wandeling. Halverwege kan even worden gepauzeerd in Prins Taverne, ooit een geliefde drenkplaats voor leden van de hofhouding. In het centrum van Den Haag, bij het Kabinet der Koningin aan de Korte Vijverberg, eindigen de ”Koninklijke wandelkilometers”. Hier, bij deze schakel tussen landsregering en vorstin, worden alle koninklijke besluiten, officiële wetsteksten en andere documenten bewaard. Verder is dit kabinet verantwoordelijk voor een groot aantal administratieve zaken.
Genoeg gewandeld, op de pedalen. Terug bij de Haagse VVV is het tijd voor een groter rondje. Er ligt nog een prachtige fietsroute naar landgoed De Horsten voor het wiel. Onderweg komen we verschillende ministeries tegen en zien we de -inmiddels beroemde- vijver in het Haagse Bos. Dáár vroeg Willem-Alexander zijn vriendin Máxima in januari vorig jaar ten huwelijk. Al snel na deze gedenkwaardige plaats komen we langs Paleis Huis ten Bosch, de residentie van Hare Majesteit koningin Beatrix en Zijne Koninklijke Hoogheid prins Claus.
Eikenhorst
Gaandeweg blijkt er toch nog meer groen te zijn in de Randstad dan verwacht. Tussen Den Haag en Wassenaar ligt dan ook een groot aantal landgoederen. We fietsen langs Duindigt -bekend van de draf- en renbaan uit 1906-, De Paauw en Kasteel Wittenburg. Keerpunt van de rit is landgoed De Horsten, officieel bezit van prinses Juliana. De Horsten is zo’n 400 hectare groot en omvat drie kleinere landgoederen: Raaphorst, Ter Horst en Eikenhorst. Raaphorst en Ter Horst waren van oorsprong ridderhofsteden. Eikenhorst behoorde tot het midden van de 16e eeuw tot Raaphorst, maar werd daarna een zelfstandige boerderijplaats. Hier woont het nieuwe prinselijke paar.
Een 150 kilometer oostelijker is vanaf zaterdag de expositie ”Ja, ik wil” te zien. Deze tentoonstelling over koninklijke huwelijken was al een tijdje te bezichtigen in de Nieuwe Kerk in Amsterdam. Tot 14 april doet Paleis Het Loo de expositie nog eens dunnetjes over. De vraag „Wat draagt zij?” heeft traditioneel altijd centraal gestaan in Oranjebruidsdagen. De oogverblindende bruidsjaponnen van de koninginnen Emma (1879), Wilhelmina (1901), Juliana (1937) en Beatrix (1966) worden op Het Loo gecompleteerd met de sluiers, historisch verantwoorde imitaties van de juwelen en de bruidsboeketten.
Ook de gouden koets, geschenk van Amsterdam aan koningin Wilhelmina en voor de eerste maal gebruikt op haar trouwdag, wordt direct na de rijtoer van prins Willem-Alexander en prinses Máxima overgebracht naar Paleis Het Loo, waar de aanspanning van 1901 wordt gereconstrueerd.
Knielbank
De monumentale gebeeldhouwde knielbank, destijds vervaardigd voor de huwelijkssluiting van koningin Wilhelmina en prins Hendrik, is voor de kerkelijke inzegening van Willem-Alexander en Máxima opnieuw bekleed. Het Oranjegebruik wil dat voor elk vorstelijk bruidspaar nieuwe knielkussens worden vervaardigd. Ook dit attribuut verhuist naar Apeldoorn.
Tijdens de tentoonstelling wordt op een nog nader te bepalen tijdstip een vip-ontvangst georganiseerd voor alle bruidsparen die eveneens zaterdag 2 februari getrouwd zijn. De bruidsparen moeten zich voor 1 maart aanmelden en dienen op de bewuste dag in bruidskleding naar Apeldoorn komen. Dat is leuk voor de groepsfoto.
Aardigheidje ten slotte is de expositie in De Koperen Knop in Harinxveld-Giessendam. Daar staan in een drietal vitrines verspreid door de vaste opstelling een aantal koninklijke gebruiksvoorwerpen zoals geboortebekers, glaswerk, kruiken en lepeltjes. Klein maar fijn.