De leider van de Democratische Alliantie (DA), Helen Zille, bedankte donderdagmorgen vroeg via Twitter al haar kiezers met de woorden: „Vandaag hebben jullie geholpen geschiedenis te schrijven.”

Niet dat haar partij het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) heeft kunnen verslaan. Volgens uitslagen van donderdagmorgen, op basis van ruim 49 procent van de stemmen, kon het ANC nog altijd rekenen op de gunst van zo’n 62 procent van de kiezers, terwijl DA een kleine 24 procent achter zich kreeg.

Toch behaalt de DA daarmee een forse winst ten opzicht van de vorige verkiezingen van 2009 en verliest het ANC. In 2009 kreeg de laatste nog steun van 66 procent van de bevolking en de DA van 
17 procent.

De derde grotere speler van deze verkiezingen, de nieuwe Economische Vrijheidsstrijders van de controversiële Julius Malema, lijkt niet boven de 5 procent uit te komen. Daarmee weet de partij geen gapend gat in het ANC te slaan, maar duidelijk is dat deze procenten ten koste gaan van het ANC.

De tijd dat Zuid-Afrika feitelijk een eenpartijstaat was, is met deze uitslag definitief voorbij. Bij de eerste drie verkiezingen sinds 1994 behaalde het ANC nog een tweederdemeerderheid van de stemmen, waardoor de partij zonder steun van andere fracties de grondwet kon wijzigen. De vorige verkiezingen brachten daar al verandering in en die trend zet nu door. Het ANC kan nog steeds bogen op zijn verdienste als partij die het einde van de apartheid bracht, maar de stem van het verleden klinkt zwakker, zeker bij de jongere generatie.

De DA krijgt vooral steun van blanken en kleurlingen. Toch lijken nu ook flink meer zwarte kiezers voor Zille hebben gekozen. Abahlali baseMjondolo, een Zuid-Afrikaanse organisatie van sloppenwijkbewoners, sprak bijvoorbeeld openlijke steun uit voor de DA.

„Voor het eerst heeft het ANC de verkiezingswinst niet als gegarandeerd beschouwd”, zei politicoloog Steven Friedman van de universiteit van Johannesburg eerder deze week in The New York Times. Friedman wijst daarbij op het feit dat de partij in de aanloop naar de verkiezingen allerlei populaire maatregelen doorvoerde om de gunst van de kiezers te winnen. Dat hoefde ze in het verleden helemaal niet te doen.

Een gegeven is dat de impopulariteit van president Jacob Zuma het ANC geen goed doet. Een collega van Friedman, Theo Venter, sprak in de krant Beeld de verwachting uit dat het ANC zonder Zuma nog wel 70 procent van de bevolking achter zich kan krijgen.

De definitieve uitslag van de verkiezingen wordt zaterdag verwacht. Dan weten we exact hoe de geschiedenis van Zuid-Afrika deze week is geschreven.