Ds. Van den Broeke was vrijdagavond een van de sprekers tijdens een door de stichting StoKosmos belegde debatavond in Haamstede over Willem Teellinck en de Nadere Reformatie. StoKosmos stelt zich ten doel de kennis van de Nadere Reformatie in Zeeland bevorderen.

De betekenis van Willem Teellinck kan niet onderschat worden, stelde dr. W. van Vlastuin, rector van het Hersteld Hervormd Seminarie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.

Medicus van de ziel

„Het hart van Teellincks betekenis ligt in de zaken van het hart”, zo hield hij de ongeveer vijftig belangstellenden voor. Dr. Van Vlastuin legde uit dat Teellinck werkte met de tegenstelling tussen de oude en de nieuwe mens. Daarbij legde hij grote nadruk op de menselijke verantwoordelijkheid. „De ziel kan kwijnen, verhongeren. Teellinck zag het als zijn levenstaak om te zorgen voor een gezonde ziel. Hij was een medicus van de ziel.”

Dr. Van Vlastuin ging ook in op de „aard van de devotie” van Teellinck. Die omschreef hij als intiem zijn met God door Christus. „Deze eenheid met de hemelse Bruidegom is intiemer dan de omgang van man en vrouw.”

Hij wees er verder op dat de gelovige rust vindt in de Schepper van deze wereld. Dit relativeert de wereld. „Zo kruisigt het kruis de vergankelijke wereld om zo alles te vinden in de gekruisigde Christus.”

De rector van het Hersteld Hervormd Seminarie wees op de actuele betekenis van Teellinck, die ons er bijvoorbeeld bij bepaalt dat de ziel een levende realiteit is. Hij beklemtoonde dat Teellincks nadruk op de innerlijke beleving van het geloof niet in mindering komt op zijn maatschappelijke betrokkenheid. De oudvader had ook aandacht voor de overheid, het onderwijs en de gezondheidszorg.

Zondag

Mevrouw ds. K. van den Broeke, synodepreses van de Protestantse Kerk, merkte op dat we voorzichtig moeten zijn met typeringen. „Het is de vraag of Teellinck zich tot de Nadere Reformatie zou rekenen”, stelde ze. Verder gaf ze aan dat de Nadere Reformatie onderdeel uitmaakt van een Europese beweging en niet alleen een Zeeuwse aangelegenheid was.

Ds. Van den Broeke ging ook in op de wijze waarop Teellinck het geloof vertaalde in allerlei praktische leefregels. Zo gebruikte hij de zaterdagavond als voorbereiding op de zondag. „Armen zaten dan als gasten aan zijn tafel. Prachtig.”

Verder belichtte zij het gebruik dat „gereformeerde piëtisten” zoals Teellinck maakten van rooms-katholieke vroomheidsliteratuur. „Dat maakt op zijn minst de vraag urgent hoe gereformeerde piëtisten zich verhouden tot de Rooms-Katholieke Kerk.”

Ds. Van den Broeke constateert een verband tussen de huidige aandacht voor levenskunst en het werk van Teellinck. „De hernieuwde aandacht voor levenskunst nu maakt duidelijk dat mensen de simpele vraag beantwoord willen zien: hoe te leven.” Tegelijk wees zij erop op dat Teellincks nadruk op de beleving van het geloof kan doorslaan naar een belevingscultuur, maar tegelijk een „prachtige kritische vraag” is naar ons eigen geloof.

Gebed

Na de lezingen was er gelegenheid tot discussie tussen de zaal en leden van het panel, dat werd voorgezeten door G. van Kralingen. In het panel hadden behalve de beide sprekers ook mr. L. J. Verhulst, burgemeester van Goes, en A. J. Vogel, rector van het Calvijn College in Goes, zitting.

In reactie op de stelling dat het gebed voor iedereen nodig is, gaf ds. Van den Broeke aan dit voor zichzelf wel zo te ervaren, maar dat we te maken hebben met de hedendaagse context waarin allerlei godsdiensten zich manifesteren. „De weg van Jezus is niet exclusief, maar wel normatief”, zo citeerde zij met instemming de theoloog H. Berkhof.

Vogel benadrukte in reactie hierop dat juist de zekerheid die in een persoonlijk gesprek naar voren kan komen, mensen jaloers maakt.

Vasten

Op de stelling dat vasten in de christelijke kerk een vergeten onderwerp is dat meer aandacht verdient, antwoordde dr. Van Vlastuin dat volgens Calvijn ons hele leven een vasten moet zijn. „Het vasten is geen doel op zich, het gaat om meditatie.”

Vogel reageerde hierop: „Zijn we in protestantse kring niet te bang geworden voor wat we allemaal kunnen doen, zodanig dat we zelfs geen praktische voorbeelden meer durven stellen? Tieners willen iets te doen hebben, zij hebben behoefte aan voorbeelden.”