De late Middeleeuwen in het zuidelijke gedeelte van het Rijngebied vormden een periode van grote bloei. In deze tijd ontstonden de nog steeds belangrijke en mooie steden Basel, Colmar, Freiburg en Straatsburg. Het is ook de tijd waarin de economie tot een zekere bloei komt en handel, kunst en techniek belangrijke ontwikkelingen doormaken. De tentoonstelling in Karslruhe biedt een omvangrijk overzicht van het leven in deze tijd en daarbij worden alle facetten van het dagelijks leven belicht. Zowel de boekdrukkunst als de edelsteenbewerking, zowel het dagelijks werk van de bouwvakkers als dat van de burgemeesters komt aan de orde. Het is verrassend hoe veel materiaal hierover bewaard is gebleven en hoe, wanneer dit alles zo bij elkaar gebracht is, er een vrij compleet beeld van het dagelijks leven in die tijd ontstaat.

Uitgeverij Thorbecke heeft in samenwerking met het Landesmuseum gezorgd dat alles wat er in deze tentoonstelling te zien is, afgebeeld en beschreven wordt in een indrukwekkende set van drie gebonden boeken (”Spätmittelalter am Oberrhein, Alltag, Handwerk und Handel 1350-1525”) met een totaal van 1500 pagina’s en een ongekende hoeveelheid reproducties en afbeeldingen. De in de boeken opgenomen beschrijvingen worden daarbij omgeven door wetenschappelijke artikelen over de verschillende aspecten van het leven toen en daar. Het is onvoorstelbaar dat een dergelijk werk voor in totaal slechts euro 79 te verkrijgen is.

Wie wel eens de wens heeft gehad een paar dagen in een andere tijd te leven, kan deze reis door de tijd nu maken. Het lezen en bekijken van deze boeken is zo’n rondgang door stad en land van een geheel andere tijd. Een bezoek aan de goudsmid en de glasschilder maakt duidelijk dat het destijds gebruikelijk was van gewone gebruiksvoorwerpen toch iets kunstigs te maken. Met welk gereedschap er toen gewerkt werd en welke kleding daarbij gedragen werd, is ook nog goed te zien. De steden dankten hun bloei aan de handel. Uit het gebied aan de Boven-Rijn werden hout uit het Zwarte Woud en wijn uit de Elzas de belangrijkste exportartikelen.

Ook wordt de lezer een kijkje in het privé-leven van de middeleeuwer verschaft. Onder andere vanwege de vele heiligen waren er wel vijftig feestdagen per jaar, waarop er dus niet gewerkt maar wel gevierd werd. Zo waren er op die dagen processies en schuttersfeesten. Ook op de vraag welke ziekten en kwalen er waren en hoe artsen daar iets tegen probeerden te doen, geven de boeken een antwoord. Verder komen de positie van de vrouw, de scholing van de kinderen en de inrichting van woonkamer en keuken aan bod.

Het gebied aan de Oberrhein is van bijzondere betekenis geweest voor de Reformatie, zoals uit de genoemde plaatsnamen voldoende duidelijk wordt. Het is daarom interessant om in deze boeken te zien in welke wereld die reformatorische beweging kwam en wie die alledaagse mensen waren die deze boodschap te horen kregen.

In de tentoonstelling is daar verhoudingsgewijs veel aandacht aan besteed. Daarbij is er niet alleen veel te zien en te lezen over concilies, kerkgebouwen, kerkelijke feesten en liturgische gebruiken, maar wordt aan de hand van voorwerpen en schilderijen ook een beschrijving gegeven van de laatmiddeleeuwse vroomheid. Het treffende in de beschrijving is dat duidelijk gemaakt wordt hoe heel de vroomheid gericht was op het verkrijgen van het eeuwige heil. De werkelijkheid van Gods toorn en het op velerlei wijze afgebeelde verlossingswerk van Christus waren realiteiten waar men dagelijks mee geconfronteerd werd in een samenleving waar de dood heel nadrukkelijk tot de dagelijkse werkelijkheid behoorde. Het verbaast niet dat een bevrijdende boodschap als die van Luther en de zijnen in dit gebied zo’n groot onthaal heeft gevonden.