Dat constateerde Benjamin van Bilsen maandagavond in Zwolle in zijn referaat ”Leven met de dood. Hoe gaat de seculiere mens om met de dood?”. Zijn lezing was de eerste in een reeks van vier die het programma AKZ+ organiseert onder het thema ”Midden in het leven is de dood”. AKZ+ gaat uit van de Theologische Universiteit Apeldoorn (TUA), de Theologische Universiteit Kampen (TUK) en de Gereformeerde Hogeschool Zwolle.

Benjamin van Bilsen belichtte het onderwerp vanuit een antropologische en filosofische invalshoek. Van Bilsen, voorheen leraar maar nu werkzaam op een zorgboerderij, vindt het opvallend hoeveel seculiere columnisten en spraakmakers wijzen op een noodzakelijke bezinning op de stervenskunst.

Eeuwenlang werden het levenseinde en de begrafenis vanuit de collectieve rituelen beleefd, aldus Van Bilsen. Vanaf de jaren zestig, toen authenticiteit en uniciteit in opkomst raakten, kwam er een revolutie van begrafenisrituelen op gang. Een begrafenis of crematie wordt nu opgevat als viering van iemands authenticiteit en uniekheid.

Deze verschuiving bracht volgens hem een wildgroei aan rituelen bij de uitvaart met zich mee. De postmoderne mens weet geen raad met zingeving. De dood is dan wel het absoluut einde, maar dat moet wel worden omhuld door allerlei rituelen. In gelijke tred met deze ontwikkeling werd de beroepsgroep van begrafenisondernemers ook heel divers. De studie van theaterwetenschap is een aanbeveling voor begrafenisondernemers, omdat de begrafenis een theaterstuk moet zijn. Niets is te gek, alles is geoorloofd.

Van Bilsen ziet al deze ontwikkelingen als de uitkomst van een ver doorgevoerd zelfontplooiingsideaal. De eigen keuzes en de maakbaarheid van het eigen leven worden tot aan het graf of de oven doorgevoerd. In de doorgeslagen individualisering is iedereen zijn eigen uitvaartondernemer geworden. „De term ”doe-het-zelf-uitvaart” bestaat echt.” Kerkhoven zijn een bonte verzameling van allerlei symbolen uit de meest uiteenlopende tradities.

De inleider besloot zijn lezing met een aantal kritische opmerkingen. Volgens postmoderne maatstaven moet ieder alles voor zich weten, maar deze trend heeft wel degelijk een keerzijde. Die bijeengeraapte rituelen bieden geen echte troost. Bij iemands sterven is er behoefte aan troost, maar hoe kan 
iemand boven zichzelf uitstijgen als alle betekenis en zingeving uit het individu zelf komt? Vaak wordt tegenwoordig bij begrafenissen te snel het glas geheven, voor rouw is geen plaats. Het ontbreken van een gemeenschappelijke cultuur, ook bij de uitvaart, is een manco.

De volgende lezingen worden gehouden door prof. dr. H. J. Selderhuis over ”Verdwenen angst voor de dood?” (3 maart), door prof. dr. J. Hoek over ”Zelfonderzoek bij de Nadere Reformatie” (10 maart) en door prof. dr. G. C. den Hertog over ”Christus en de dood” (24 maart).