Het Witte Huis liet al weten het wetsvoorstel te zullen vetoën als het in zijn huidige vorm door het Congres heen komt. Volgens de regering-Obama kan het voorstel de lopende onderhandelingen tussen Iran, de VS en vijf andere grootmachten over Teherans nucleaire programma doen ontsporen en de internationale coalitie achter de bestaande sancties opblazen.

Het wetsontwerp voorziet in zware sancties tegen Teheran als het zich niet houdt aan het interim-akkoord dat het vorige maand in Genève sloot met de zogenaamde ”P5+1” (Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland China plus Duitsland), of als het binnen een jaar tijd geen omvangrijk akkoord met de grootmachten bereikt.

Volgens de indieners van het voorstel betekent een werkelijk akkoord met de grootmachten dat Iran zo goed als zijn volledige kernprogramma opdoekt, inclusief elke verrijking van uranium op eigen bodem, zoals de Israëlische premier Benjamin Netanyahu eist.

De regering van de Iraanse president Hassan Rohani heeft al herhaaldelijk gewaarschuwd dat die eis voor haar onbespreekbaar is. Zelfs de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, John Kerry, verklaarde al dat een verbod op elke uraniumverrijking geen beginpunt voor de onderhandelingen is.

Automatische piloot

De Nuclear Weapon Free Iran Act, zoals het wetsvoorstel heet, vraagt ook dat Washington militaire hulp biedt aan Israël als de Israëlische regering „zich verplicht ziet om de wapens op te nemen uit legitieme zelfverdediging tegen Irans kernwapenprogramma.”

De twee indieners, de Republikeinse senator Mark Kirk en de Democratische senator Robert Menendez, hebben elk in hun partij nog een tiental senatoren bereid gevonden om hun naam onder wetsvoorstel te zetten.

De Republikeinen, onder hen velen die zich op automatische piloot verzetten tegen Obama’s standpunten, zullen bijna zeker het wetsontwerp met een overweldigende meerderheid steunen. De strijd zal zich dus afspelen binnen de Democratische meerderheid.

De Democraten zijn verdeeld tussen enerzijds hun trouw aan Obama en hun vrees dat nieuwe sancties de kans op oorlog doen toenemen, en anderzijds hun antipathie tegen Iran.

Er is ook de invloed van het American Israel Public Affairs Committee (Aipac) en aanverwante organisaties, kort gezegd de Israëlische lobby. Hun macht vloeit voort uit de veronderstelling dat Israëls veiligheid een topprioriteit is voor Joodse kiezers en campagnefinanciers.

De regering hoopt dat de Democratische leiding zal verhinderen dat het tot een stemming komt. Want in dat geval zal het bijzonder moeilijk zijn om de Democraten die zich al achter het wetsvoorstel hebben geschaard, op andere gedachten te brengen.

Als het voorstel wordt goedgekeurd, heeft de regering 34 van de 100 senatoren nodig om een veto uit te spreken – een moeilijke maar niet onmogelijke taak, klinkt het bij bronnen in het Congres.

Ronald Reagan

De Israëlische lobby is niet onder de indruk. „Verder doorgedreven sancties zullen oorlog geen stap dichterbij brengen, zoals sommigen beweren. Ze zullen de druk hoog houden op een regime dat een bedreiging vormt voor Amerika en onze bondgenoten in het Midden-Oosten”, verklaarde de Anti-Defamation League.

Sinds de Israëlische lobby een grote strijd met oud-president Ronald Reagan verloor over de verkoop van wapens aan Saudi-Arabië begin jaren 1980, heeft hij meestal de directe confrontatie met een zittende president vermeden. Maar nu lijkt de lobby vastbesloten om Obama uit te dagen over Iran.

„Het verbaast me zeer dat ze het zo ver drijven”, zegt Keith Weissman, een gewezen Aipacexpert inzake Iran. „Volgens mij is de kern van de zaak: als de Iraniërs instemmen met de voorwaarden van de deal –wat voorlopig het geval lijkt, ondanks wat intern verzet– staan ze verder van de productie van kernwapens dan vóór de deal.”

Volgens Douglas Bloomfield, een gewezen Aipacbestuurder, is de motivatie van de Israëlische lobby mogelijk eerder van praktische aard. „Het is goed voor de business. Aipac heeft de voorbije twintig jaar op zeer efficiënte wijze een sterke zaak tegen Iran opgebouwd, en Iran is zeer waardevol voor hen. Ze doodsbang om hun stokpaardje voor de fondsenwerving te verliezen.”