„Genade is verdogmatiseerd”
„Genade is in de Bijbel een veelkleurig woord. Toch zien velen dit niet meer.” Ds. B.J. van der Graaf zocht zaterdag naar de oorzaak. „Een flink deel van de schuld ligt bij onze gereformeerde traditie, die het woord genade als een soort wachtwoord in haar vaandel voert. Juist in onze traditie is het woord genade vaak zo verdogmatiseerd, versmald en kapot gediscussieerd, dat alle glans ervan verloren is gegaan.”
Ds. B.J. van der Graaf, hervormd predikant in Gouda, sprak zaterdag in Woudenberg op een IZB-Impulsdag over genade. Hij beschreef hoe door de eeuwen heen over genade is gedacht. „Augustinus was er diep van overtuigd dat genade alleen maar genade is als God alles doet en de mens niets. Daaraan maakte hij in wezen alles ondergeschikt”, zo stelde hij. „Augustinus ging steeds verder in zijn pogen om de genade veilig te stellen. Dit leidde er uiteindelijk toe dat genade voor hem gelijk is aan predestinatie. Het laat zich raden dat door de eeuwen heen er theologen zijn opgestaan, die zich met hart en ziel tegen deze opvatting zouden verzetten.”
Ds. Van der Graaf noemde de strijd tussen Gomarus en Arminius als voorbeeld hiervan. „Opnieuw ging het om de onverzoenlijke tegenstelling tussen God Die alles doet in de dubbele predestinatie en de vrije wil. Dit conflict trok tot op vandaag diepe sporen in kerkelijk Nederland. Het conflict leidde tot het opstellen van de Dordtse Leerregels, waarin net als bij Augustinus genade voor 100 procent samenvalt met de predestinatie.” De Goudse predikant ziet Dordt een isgelijkteken zetten tussen genade en predestinatie. „Dordt brengt ons niet bij kruis en opstanding, maar bij het eeuwige raadsbesluit van God. Het is een stuk tragiek dat de veelkleurigheid van de genade voor het gevoel van velen overschaduwd of verduisterd wordt door de predestinatieleer.”
De predikant liet de ruim 100 aanwezigen zien hoe „genade in de Bijbel een veelkleurige diamant is, die schittert in alle kleuren. Kijk maar naar de geschiedenis van Noach, die genade vond in de ogen van de Heere. Waarom? Omdat hij rechtvaardig is en onberispelijk. Onbekommerd staat dat er.” Volgens de Goudse predikant was Gods genade niet alleen voor Noach bestemd. „Genade is verbondsgenade. Zijn nageslacht deelde erin en uiteindelijk redt God door de genade aan Noach zelfs de hele mensheid. Genade wil zeggen dat God dwars door de oordelen heen weer kiest voor het geheel. Genade is: alzo lief heeft God de wereld.”
Genade ziet hij als een karaktereigenschap van de Heere. „Als Hij oordeelt en straft, is dat nooit Zijn einddoel. Zijn hart gaat er immers naar uit om genadig te zijn. Genade is bovendien heel persoonlijk en bevindelijk. In de Psalmen vinden we dikwijls de roep om genade. De roep van een verloren mens, die nergens recht meer op heeft, zouden we zeggen.” De predikant ontdekte echter een verrassende lijn. „De psalmisten gedragen zich niet als rechteloze bedelaars. Hun gebed is geen wanhoopskreet, maar een gebedsroep vol vertrouwen, met redenen omkleed. Zo voelt David zich in zijn diepste schuld geen rechteloze, maar blijft hij gebruikmaken van zijn rechten als verbondskind. Dat zegt Psalm 51. Zo zeker en bereikbaar is genade.”
Genade is volgens ds. Van der Graaf een diep, breed en door en door bevindelijk werkwoord. „Een woord waarmee mensen van het verbond vol vertrouwen aan het werk mogen. Een werkwoord dat straalt van zekerheid en vastheid, geworteld in het wezen van God.” Hij trok ook lijnen naar het Nieuwe Testament. „In Romeinen 3 klinkt een boodschap van radicale verlorenheid, maar het fantastische is dat Paulus na vers 23 geen punt zet, maar een komma. Gods oordeel is zo radicaal als het maar kan, maar de boodschap van Zijn genade is nog radicaler.” De predikant benadrukte dat genade gratis is, omdat Jezus betaald heeft met Zijn bloed. „Gratis, omdat jij het alleen maar hoeft te geloven. Is geloven dan niet een voorwaarde, een soort inspanning?” zo vroeg hij. „Nee, geloven is horen dat God een radicaal oordeel over je leven uitspreekt en zeggen: Ja Heere, zo is het. Maar dan ook in één adem door horen dat God zegt: Om Jezus’ wil spreek ik je vrij, en dan ook zeggen: Ja Heere, zo is het. Genade is gratis. Je hoeft er alleen maar ja op te zeggen. Dan ben je binnen.”
’s Middags sprak ds. Van der Graaf over ”groeien in de genade”. „Dat is anders dan groeien in het geloof. Groeien in de genade is groeien in de gunst van God; groeien in dat wat je nooit zelf hebt, maar wat je van boven geschonken wordt.” Groeien in de genade is volgens hem hetzelfde als groeien in de kennis van Jezus. „Groeien in het geloof kan zo krampachtig worden en ook wat op jezelf gericht. Groeien in genade betekent dat je op Hem gericht raakt, dat jij je verheugt in Hem en in Zijn liefde, offer en woorden. Dat is ontspannend en dat geeft rust.”
