Daarmee volgt het kabinet de conclusie van interdepartementaal beleidsonderzoek. Alleen ouders met een bovenmodaal inkomen gaan er volgens dit onderzoek op vooruit als er geen les- en collegegeld meer wordt betaald. Afschaffing zou de overheid 540 tot 710 miljoen euro per jaar kosten.

Afschaffing van het lesgeld werd vorig najaar bepleit door de Socialistische Partij (SP) en de ChristenUnie. Deze partijen beriepen zich erop dat Nederland een Europees verdrag heeft getekend waarin staat dat het zogeheten funderend onderwijs gratis moet zijn. Minister Hermans besloot daarop afschaffing van lesgeld te onderzoeken.

Ouders van leerlingen van zestien jaar en ouder in het middelbaar en middelbaar beroepsonderwijs moeten lesgeld betalen. In het schooljaar 2002-2003 zijn dat ongeveer 440.000 leerlingen. Voor ongeveer 210.000 leerlingen wordt het lesgeld volledig of gedeeltelijk vergoed. Daarnaast ontvangen de ouders van deze leerlingen een vergoeding voor de schoolkosten.

In het hoger onderwijs betalen ongeveer 300.000 studenten collegegeld. Ongeveer 110.000 van hen hebben een aanvullende beurs. De werkgroep constateert dat afschaffing van de collegegelden positieve effecten heeft voor het inkomen van studenten zonder aanvullende beurs en studenten die geen recht (meer) hebben op studiefinanciering.