De 2 andere toonaangevende firma’s, Moody’s en Fitch, waarderen Nederland nog altijd op AAA. Maar door de beslissing van S&P verdwijnt Nederland uit een select gezelschap.

De wereld telt nu namelijk nog maar 10 landen, waaronder Duitsland, Australië, Finland en Zwitserland, die bij de Grote Drie een AAA-status hebben. Kenners wijzen er echter op dat er door de beslissing van S&P geen man overboord is, Nederland nog steeds bij de meest kredietwaardige landen ter wereld hoort en de gevolgen voor de rente die ons land betaalt over zijn schulden beperkt zullen zijn. Vrijdag was het effect op het Nederlandse schuldpapier zeer beperkt.

S&P verlaagde de beoordeling onder meer vanwege de zwakker dan verwachte economische groeivooruitzichten. Daarbij neemt de groei van het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking in een lager tempo toe dan vergelijkbare landen. Het stabiele vooruitzicht van de kredietbeoordelaar is gebaseerd op „politieke consensus ten opzichte van het indammen van de staatsschuld en tekorten”. Er is volgens de firma dan ook slechts een beperkt neerwaarts risico op de kredietwaardigheid. S&P voorziet dat de Nederlandse economie in 2014 een groei zal laten zien van 0,5 procent, na een krimp van 1,2 procent in 2013, en dan langzaam zal versnellen tot 1,5 procent groei rond 2016. Dat is op ongeveer halve kracht ten opzichte van de gemiddelde jaarlijkse groei in de periode 2004-2007 en „duidelijk onder” de gemiddelde langetermijngroei van 1994-2009.

„Wij verwachten niet dat de reële economische productie boven het niveau van 2008 uit zal komen voor 2017, en denken dat de sterke bijdrage van de export aan de groei onvoldoende is om tegenwicht te bieden aan de zwakke binnenlandse groei”, aldus S&P. Desondanks kan het oordeel weer verhoogd worden als „de groeivooruitzichten duidelijk verbeteren”.

Kredietbeoordelaars spelen een sleutelrol in het financiële systeem. Geen bedrijf kan geld lenen, spaargeld aantrekken of obligaties uitgeven zonder dat het een keurmerk van kredietwaardigheid (rating) heeft van een of meer van deze instellingen.

Rente

Minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën verwacht niet dat de verlaging van de kredietbeoordeling grote gevolgen heeft voor de rente die ons land betaalt over zijn schulden. Dat zei hij in een eerste reactie op het besluit van S&P.

„Natuurlijk is het teleurstellend dat deze rating naar beneden is bijgesteld. Ik verwacht overigens geen wezenlijk effect op de rente. Je ziet dat de markt al heeft geanticipeerd. Nederland blijft gewoon een van de meest kredietwaardige landen ter wereld. De andere twee ratingbureaus, Fitch en Moodys, hebben nog recent de tripple A status van Nederland herbevestigd”, aldus Dijsselbloem.

Tegen BNR Nieuwsradio zei de minister vrijdag wel teleurgesteld te zijn en de beoordeling serieus te nemen. „Je zou het liefste 3 keer een triple-A behouden”, zo gaf hij aan. Volgens Dijsselbloem is het de ambitie van Nederland om tot de absolute top te behoren. „We moeten het groeivermogen van Nederland opkrikken en de problemen aanpakken. Dat is precies wat het kabinet doet. We hebben als de groei aantrekt weer kans om 3 keer een triple A-land te worden.”

Dijsselbloem zei tegen de Amerikaanse zakenzender CNBC dat hij ratings serieurs neemt en dat de Nederlandse overheid doorgaat met economische hervormingen. Ook zei hij in de eerste helft van volgend jaar een opleving van de huizenmarkt te verwachten. S&P gaf vrijdag ook ramingen voor de economische groei. De kredietbeoordelaar ziet een plusje van 0,5 procent volgend jaar en een versnelling van de groei naar 1,5 procent rond 2016. Volgens Dijsselbloem komen de voorspellingen overeen met de prognoses van het CPB.

Politieke reacties

Eddy van Hijum, financieel woordvoerder van het CDA: „Het is zorgelijk dat Nederland zijn koppositie verliest. Het degelijke imago van ons land loopt een deuk op. Met een steeds hoger oplopende staatsschuld ben je kwetsbaar voor een hogere rente en we hebben onze hoogste status steeds gekoesterd vanwege de lage rente. Het besluit is een gevolg van een combinatie van economische omstandigheden en niet overtuigend beleid van het kabinet. Het feit dat het kabinet niet doorpakt op onder meer terugdringen van de schuld is van invloed op het vertrouwen van de financiële markten.”

Geert Wilders, fractieleider PVV via Twitter: „Nederland raakt triple A kwijt. Dat krijg je ervan als je de belastingen met miljarden verhoogt. Bedankt Mark, geen herstel, maar afbraak NL.”

Henk Nijboer, financieel woordvoerder van de PvdA: „De PvdA neemt kennis van het besluit van een van de kredietbeoordelaars. De PvdA is ervan overtuigd dat het kabinet de juiste maatregelen neemt. We zien tekenen van economisch herstel in de praktijk. De belangrijke hervormingen in de financiële sector en woningmarkt en de afspraken uit het recente begrotingsakkoord moeten met kracht worden uitgevoerd. Alle partijen in Nederland moeten samen de schouders eronder zetten om bij te dragen aan economisch herstel en de bestrijding van de werkloosheid.”

Mark Harbers, financieel woordvoerder VVD: „Het is heel teleurstellend dat we deze kras oplopen. We zagen het al wat langer aankomen bij S&P; het is dus geen verrassing. Jammer dat het gebeurt op dit moment nu er meer rust en stabiliteit komt door het herfstakkoord. Ik hoop dat het geen gevolgen heeft voor de rentestand. We betaalden de laatste tijd al iets meer rente dan Duitsland en hoop dat daarmee de verlaging van de kredietstatus al is ingecalculeerd. Ik verwacht geen verdere afwaardering want S&P zegt ook dat Nederland goed op koers ligt.”

FNV-voorzitter Ton Heerts vindt de kreditietverlaging van Nederland door ratingbureau S&P „zeker niet dramatisch”. Heerts verwacht weinig negatieve effecten. „De Nederlandse economie heeft het moeilijk en we komen uit de crisis. Dat heeft tijd nodig.”

Wel is dit volgens Heerts opnieuw een teken dat de Nederlandse overheid moet investeren in plaats van extra bezuinigingen doorvoeren. „De buitenlandse markten kijken ook naar dat politieke gedoe hier allemaal”, stelt de werknemersvoorman. „We zijn nog steeds een van de rijkste landen van de wereld. Met de Nederlandse export is niets mis. Het probleem is alleen het consumentenvertrouwen. Er zijn investeringen nodig om de bestedingen weer op gang te brengen.”

Heerts wijst erop dat het kabinet inmiddels wel belangrijke hervormingen doorvoert. „Dit bericht komt precies op de dag dat een van de meest fundamentele arbeidsmarkthervormingen sinds de Tweede Wereldoorlog tot stand komt”, aldus de voorzitter van de vakcentrale.

Jesse Klaver, financieel woordvoerder van GroenLinks: „Hoogste doel en belangrijkste argument voor de grove bezuinigingen van het kabinet is altijd geweest dat we onze AAA status zouden behouden. Vandaag blijkt dat deze strategie heeft gefaald. Tijd voor een andere aanpak, met minder nadruk op het kortetermijnbegrotingstekort en meer focus op duurzaamheid en werkgelegenheid.”

VNO-NCW is niet onder de indruk van de lagere waardering van de kredietwaardigheid van Nederland door S&P. „Nederland blijft een zeer kredietwaardig land, daar doet de actie van S&P niets aan af”, aldus de ondernemersorganisatie.

„S&P gaat voorbij aan de hoge kredietwaardigheid van Nederland. Ons land heeft een overschot op de betalingsbalans en een enorm pensioenvermogen met een dito toekomstige belastingclaim. De aflossing van schulden die in ons land aan de gang is, geeft ook nog een versterkend fundament aan de degelijkheid van Nederland”, stelt VNO-NCW

„De koppeling van de afwaardering aan de verminderde groei vooruitzichten, zoals S&P doet, is conjunctureel. Natuurlijk moet je wel werken aan sneller groeiherstel, maar waar het hier echt om gaat is de kredietwaardigheid als eerder geschetst.”

Wouter Koolmees, financieel woordvoerder van D66, betreurt het verlies van de hoogste kredietstatus. Hij ziet het als een aansporing om vaart te maken met de geplande hervormingen. Het verlies van de AAA-status is volgens hem het gevolg van het uitstel van economische hervormingen onder kabinetten-Balkenende IV en Rutte I en II. „We moeten de arbeidsmarkt hervormen, zodat er meer kansen komen voor mensen die nu aan de kant staan. Ook kunnen we niet wegkijken terwijl de zorgkosten maar exponentieel stijgen. We kennen de oplossingen, maar het komt erop aan daadkracht te tonen.”

Arnold Merkies, financieel woordvoerder van de SP: „Men was zo bang dat we de AAA-status zouden verliezen dat er een enorme focus was op het terugbrengen van het tekort. Paradoxaal genoeg heeft dat juist geleid tot het verliezen van de status. De overheid heeft precies het tegengestelde bereikt van wat ze wilden bereiken. Je moet dus niet maar alleen letten op het begrotingstekort, maar ook op hoe je de economie weer aan de praat krijgt. Anders zouden we het qua rating ontzettend goed doen met de lijn van de VVD, met de eenzijdige blik op de bezuinigingen en het begrotingstekort. Je moet de economie stimuleren, investeren en zorgen voor werkgelegenheid.”