Dat stelde John Brenninkmeijer, voorzitter van Kerkelijk Waardebeheer, donderdag tijdens de themadag ”(Eerste) hulp bij kerksluiting” in de Geertekerk in Utrecht. Kerkelijk Waardebeheer is een organisatie die wil voorkomen dat de opbrengst van kerkgebouwen bij derden terechtkomt en niet bij de kerken. De organisatie is actief in de Rooms-Katholieke Kerk en in de Protestantse Kerk in Nederland. De themadag was georganiseerd voor kerkbestuurders, parochiebestuurders, beheerders en eigenaren van kerkelijk vastgoed.

Brenninkmeijer wijst de ruim honderd aanwezigen erop dat tussen 2008 en 2010 het aantal rooms-katholieke kerkgebouwen is geslonken van 1667 tot 1644, een afname van 23. In de PKN slonk het aantal van 2650 naar 2535, een afname van 38 per jaar. „In beide gevallen komt men samen niet in de buurt van de geschatte 100 tot 120 per jaar.” Hij verklaart dit uit het feit dat het afstoten van kerkgebouwen vooruit wordt geschoven.

Voormalig minister van Justitie prof. dr. Ernst Hirsch Ballin spreekt over ”De waarde van kerkgebouwen”. Hij wijst op de emotionele betekenis van kerkgebouwen. Relativerend: „Vaak is de droefheid over de sluiting van een kerkgebouw heel veel groter dan de vreugde toen die nog open was.” Hij benadrukt dat de kerk ten dienste moet blijven staan van de gemeenschap. „Het is vaak mogelijk om de kerk aan de gemeente over te dragen.”

Schuld

Ton Donders en Lucas Sluiter geven een workshop over ”Pastoraal beleid en gebouwenbeleid”. Donders, adviseur van Kerkelijk Waardebeheer, wijst erop dat een langetermijnplanning onontbeerlijk is. „Het slechtste wat je kunt doen, is niets doen. Dan loop je achter de feiten aan.” Hij wijst erop dat waar kerkelijke vermogens worden samengevoegd, ook kerkelijke schulden worden samengevoegd. „Dat is niet altijd even leuk.” Sluiter, ambassadeur van Kerkelijk Waardebeheer, presenteert verschillende rooms-katholieke kerkgebouwen die een herbestemming hebben gekregen, bijvoorbeeld als zorgcentrum.

Jodien van Ark, docent gemeenteontwikkeling aan de Protestantse Theologische Universiteit en kerkelijk procesbegeleider, geeft een workshop over ”Help! Onze kerk moet sluiten”. Zij benadrukt dat kerksluiting een proces is dat zorgvuldig moet gebeuren. Een oorzaak van kerksluiting is de secularisatie. „Secularisatie is niet alleen iets van buiten waar we last van hebben. Het zit ook in ons. Het is belangrijk om het daar met elkaar over te hebben.” Volgens haar is er veel schaamte bij ouderen, omdat ze er niet in geslaagd zijn het geloof over te dragen op de volgende generaties.

Een „dubbele zakelijkheid” is nodig om leiding te geven aan kerksluiting, stelt Van Ark. „Een gerichtheid op de Zaak, met een hoofdletter, en een gerichtheid op de zaak: de financiën, het onderhoud, de gebouwen.” Zij vertelt dat een derde van de conflicten waar zij mee te maken krijgt betrekking heeft op kerkrentmeesters. Maar ze eindigt positief: „De opheffing van een kerk biedt missionaire kansen.”