Bisschop Jean Kawak is moe. En dat is niet verwonderlijk. Gisteren sprak hij op uitnodiging van Kerk in Actie in Utrecht. Vandaag ontmoet hij Nederlandse parlementariërs. Eerder deze week overlegde hij met volksvertegenwoordigers in Zweden, sprak hij met Amerikaanse politici. En later deze week voert zijn missie hem naar Duitsland en Denemarken.

Een maand geleden was Kawak voor het laatst in zijn woonplaats Damascus. Veel van de gevechten tussen regeringsleger en oppositie in de Syrische hoofdstad kreeg hij niet mee. Wel zag hij de gevolgen van de slepende strijd. „Alleen al in onze gemeente helpen wij zo’n 1500 gezinnen die het geweld zijn ontvlucht. We krijgen in Damascus mensen uit Homs die alles verloren hebben.”

Reizen naar het buitenland kan alleen nog via de Libanese hoofdstad Beiroet, vertelt de Syrische geestelijke. „Onze luchtvaartmaatschappij Syrian Airlines mag nergens meer landen, als gevolg van internationale sancties. En op Damascus Airport landen alleen nog toestellen uit Iran en Libanon.”

Allemaal gevolgen van de burgeroorlog die Syrië al bijna drie jaar lang teistert. Het protest tegen de regering begon vreedzaam, benadrukt Kawak. Maar dat duurde niet lang. „Al snel klonk de roep om het vertrek van het regime. In Homs –het hart van Syrië– ontbrandde de strijd. Die escaleerde spoedig. Veel christenen ontvluchtten de stad.”

Maar de échte problemen voor Syrië begonnen toen radicaalislamitische groepen zich in de strijd begonnen te mengen. De Syrische geestelijke somt een aantal voorbeelden op. „In Raqqa werden twee kerken verwoest. De kruisen op het gebedshuis werden vervangen door zwarte vlaggen van al-Qaida.”

En dan Maalula. Hét symbool van de christelijke aanwezigheid in Syrië. Vorige maand vielen jihadstrijders het dorp binnen. Veel christenen zouden zijn verjaagd en kerken en kloosters vernietigd.

Het gezaghebbende Duitse weekblad Der Spiegel meldde vorige week dat de verwoesting van Maalula door het Syrische regime in scène zou zijn gezet. Bedoeld om jihadisten in een kwaad daglicht te stellen en goodwill te kweken voor president Bashar al-Assad.

Bisschop Kawak vertelt een ander verhaal. Zijn zus woont in Maalula. En op internet kwam hij het bericht tegen dat een christelijk gezin voor de keus werd gesteld: zich bekeren tot de islam of sterven. „Zij weigerden. En ze werden gedood.”

Dat is een bericht op internet. Hoe weet u of dat klopt?

„Ik woon in Damascus. Ik heb overal contacten. Ik ben het ermee eens dat je niet alle informatie op internet kunt vertrouwen. Tegelijkertijd vraag ik me af waarop de internationale gemeenschap haar oordeel baseert. Dat gebeurt vaak op basis van nieuws dat Al-Jazeera brengt. Maar die zender stoelt haar verslaggeving ook op niet te verifiëren berichten op internet.”

De gemelde gruwelen in Maalula waren dus geen fabel?

„Ik baseer me op de verhalen die mensen ter plekke mij vertellen. Voor het drama in Maalula waren er al jihadstrijders in de bergen die het dorp omringen. Ik heb verhalen gehoord dat er vreselijk is geschoten.”

Bisschop Kawak zwaait heftig met zijn vinger. „Ik probeer echt niet het regime te verdedigen. Helemaal niet. Ik probeer alleen de internationale gemeenschap ertoe te bewegen een andere oplossing te vinden voor het conflict, in plaats van alleen de oppositie te helpen en te bewapenen.”

Hebben christenen er niet juist belang bij dat Assad in het zadel blijft? Hij heeft altijd voor stabiliteit gezorgd.

„Assad is voor ons altijd een goede president geweest. Hij heeft niet op een erg democratische wijze geopereerd. Maar er was altijd stabiliteit en veiligheid. We hebben zonder meer een proces van hervorming en democratisering in dit land nodig. Maar het laatste wat wij willen is dat een religieuze groepering in Syrië de dienst uitmaakt.”

Die groeperingen worden gedreven door een diepreligieuze motivatie. Ze zijn niet bang om te sterven. Vormt dat niet het recept voor een eindeloos voortduren van het conflict?

„Ik geloof in de kracht van de internationale gemeenschap. Als die stopt met het sponsoren van de gewapende oppositie, zal het geweld vanzelf afnemen.”

Bent u niet bang voor het ontstaan van een islamistisch kalifaat in Syrië?

„Nee. Daar is volgens mij niemand in Syrië in geïnteresseerd. Ik maak me meer zorgen om de opdeling van het land, als de oorlog voortduurt. Dat laat christenen maar één keus: vluchten. En daar zitten we bepaald niet op te wachten.”

Hoe kijkt u aan tegen de opruiming van de Syrische chemische wapens?

„Ik denk dat de vernietiging van alle wapens een goede zaak is. Dat wil niet zeggen dat ik de ontmanteling van de Syrische chemische wapens als gerechtigheid beschouw.”

Opgewonden: „Er zijn landen in de regio die alles hebben wat verboden is. Laten we het daar eerst eens over hebben.”

Wat hebben de Syriërs nu vooral nodig?

„Eerst en vooral hebben we jullie gebeden nodig. Ik geloof in de kracht van het gebed. Daarnaast heeft ons volk behoefte aan humanitaire hulp en een politieke oplossing van het conflict. Ik denk niet dat dit pleit met het sturen van wapens kan worden beslecht.

Er zijn meer dan 100.000 doden gevallen. Allemaal voor niets gestorven. Het is meer dan genoeg geweest.”

„Nog maar 5 procent is christen in Syrië”

Christenen vormden vanouds 10 procent van de bevolking van Syrië. Twee miljoen Syriërs hebben een christelijke achtergrond. Bisschop Jean Kawak. „Door de crisis is dat nu een paar procent lager.” Wie zijn ze?

De oudste kerk van het christendom buiten Israël is te vinden op van oorsprong Syrisch grondgebied, stelt bisschop Kawak. De apostel Petrus stichtte in het jaar 37 een kerk in Antiochië, nu deel van Turkije. Dat is voor Kawak de eerste Syrisch-orthodoxe kerk.

De christelijke gemeenschap in Syrië is relatief groot in het noorden. De christelijke regio strekt zich uit over het rivierengebied van de Eufraat en de Tigris in Noord-Syrië, Noord-Irak, Libanon en Zuidoost-Turkije. Christenen in Syrië vormen echter nergens een meerderheid.

Het christendom in Syrië is door de jaren heen in allerlei kerken uiteengevallen. Kawak wijst op externe machten die volgens hem een desastreuze uitwerking hadden op de eenheid van de Syrische kerk.

De Syrische kerk scheurde voor het eerst in de vijfde eeuw met de Concilies van Efeze en Chalcedon in 431 en 451. Machthebbers uit Byzantium en het zendingswerk van rooms-katholieken en protestanten zorgde in later eeuwen voor splitsingen en nieuwe kerken. Een van de jongste kerken is de Oude Kerk van het Oosten, in 1964 ontstaan uit de Assyrische Kerk.

De Syrisch-Orthodoxe Kerk van Antiochië, waartoe bisschop Kawak behoort, beschouwt zich als de moederkerk in Syrië. De meeste christenen in Syrië behoren bij de Melkitische Grieks-Katholieke Kerk, de Syrisch-Katholieke Kerk, de Maronitische Kerk, de Assyrische Kerk van het Oosten, de Oude Kerk van het Oosten, de Chaldeeuws-Katholieke Kerk of bij patriarchaten zoals het Grieks-Orthodox Patriarchaat van Antiochië.

De grootste christelijke minderheid bestaat volgens Kawak uit leden van de Grieks-Katholieke Kerk van Antiochië. Die bestaat uit 3,5 procent van de Syrische bevolking. Daarna volgen christenen met een katholieke achtergrond met 2,6 procent en de Syrisch-orthodoxen met 2,2 procent. De overige kerken en de protestantse gemeenschappen vormen bij elkaar 1,7 procent van de bevolking.

De laatste decennia is er samenwerking tussen christenen op gang gekomen. In 1974 ontstond er een koepelorganisatie waaraan Syrische kerken deelnemen: de Raad van Kerken van het Midden-Oosten (MECC). Voor de Aramese bevolking, een overwegend christelijke bevolkingsgroep die ook in Syrië woont, is er de Wereldraad van Arameeërs (WCA). Kawak: „Die samenwerking is nog niet af, maar het is een goed begin.”