„Meeste kopers e-bike moeten vooral wennen aan snelheid”

Het zou zomaar een anekdote kunnen zijn op een doorsnee verjaardagsfeest. Een familielid –tegen de veertig– windt zich erover op dat hij tijdens zijn wekelijkse ritje op zijn ‘ouderwetse’ stalen ros op een polderweg werd ingehaald door twee ouderen die ogenschijnlijk zonder inspanning de harde wind trotseerden. Hij mompelt nog iets over „conditie” en „iedereen rijdt tegenwoordig op zo’n ding.”

Zo zijn er ook automobilisten die een aanrijding met een oudere fietser op een e-bike die in een scherpe bocht vergeet te remmen ternauwernood konden voorkomen.

Cijfers van het Fietsberaad –het kenniscentrum voor fietsbeleid– laten zien dat de elektrische fiets sinds 2006 bezig is aan een opmars. Circa 5 procent van de Nederlanders bezit een e-bike, vooral vrouwen van middelbare leeftijd en 60-plussers. Dankzij de elektrische fiets is het rijwielbezit onder oudere vrouwen significant gestegen.

Daarnaast ruilen steeds meer jongere fietsers hun traditionele stalen ros in voor een moderne versie met elektrische hulpmotor. Het bezit van de e-bike blijft onder Nederlanders jonger dan 45 jaar echter nog steken op rond de 1 procent.

Beweging

Het kost weinig moeite de voordelen van een elektrische fiets op te sommen. Zo is het vervoermiddel een uitkomst voor ouderen, chronisch zieken en voor mensen met een lichte handicap. Door de trapondersteuning kunnen ze blijven fietsen, waardoor hun conditie op peil blijft. Ook blijkt uit onderzoek dat bezitters van de elektrische fiets voor de korte ritjes eerder hun rijwiel dan de auto pakken. De e-bike is bovendien geschikt voor woon-werkverkeer en vermindert daardoor de files.

Toch zijn er ook zorgen over de veiligheid van elektrisch fietsen voor met name ouderen. Uit cijfers die VeiligheidNL in maart van dit jaar presenteerde, blijkt dat jaarlijks 9100 mensen op de spoedeisende hulp belanden na een ongeval met een elektrische fiets. De slachtoffers van ongevallen met een e-bike zijn ouder (gemiddeld 66 jaar) dan slachtoffers met een traditionele fiets (gemiddeld 38 jaar). Circa 70 procent van hen is vrouw.

De meeste ongevallen met elektrische fietsen ontstaan doordat slachtoffers van hun rijwiel vallen bij op- en afstappen. Ongelukken doen zich vooral voor op vrij liggende fietspaden en op straat, de helft op een recht weggedeelte, een kwart in een bocht.

De hogere snelheid van de e-bike kan vooral voor ouderen een nadeel zijn. Hun reactietijd is meestal wat langer en hun fysieke vaardigheden beperkter dan van jongere weggebruikers. Een topsnelheid van rond de 25 kilometer per uur is hoog, zeker voor mensen die dat niet gewend zijn. Deskundigen waarschuwen dat mensen op een elektrische fiets vaak onbewust sneller rijden dan ze in feite willen.

Bovendien is de elektrische fiets zwaarder dan de traditionele, waardoor het bewaren van het evenwicht bij een lage snelheid –zoals bij op- en afstappen– lastiger wordt. Het extra gewicht van de e-bike is bovendien ongunstig voor andere verkeersdeelnemers, omdat de totale massa bij een tweezijdige botsing groter is. Deskundigen waarschuwen ook voor het gevaar dat de snelheidsverschillen op bijvoorbeeld het fietspad steeds groter worden. Gebruikers van elektrische fietsen zullen vaker tragere weggebruikers willen inhalen. Dat kan vooral op tweerichtingsfietspaden voor gevaar zorgen.

Veiligheid

De Fietsersbond, Veilig Verkeer Nederland en kenniscentrum Fietsberaad trokken vorige maand aan de bel, omdat zij de e-bike onvoldoende geschikt vinden voor ouderen. Hoewel de elektrische fiets een „geweldige uitvinding is voor mensen die spierkracht of conditie missen”, is er volgens Arien de Jong van de Fietsersbond best nog het een en ander te verbeteren aan het vervoermiddel. „Voor veel ouderen is de instap van de fiets nog te hoog”, zegt ze desgevraagd. „Bovendien zouden alle e-bikes uitgerust moeten zijn met ruwe pedalen, omdat vooral bij het op- en afstappen veel ongevallen gebeuren. Veel e-bikes zijn te zwaar. Bovendien moeten veel e-bikers er flink aan wennen dat hun vervoermiddel direct vanaf de start een flinke snelheid heeft.”

Onduidelijk is vooralsnog of fietsers op een elektrisch aangedreven rijwiel in het verkeer meer kans lopen op een ongeval of letsel en voor meer gevaar zorgen in het verkeer dan traditionele fietsers. Volgens VeiligheidNL zijn er nauwelijks verschillen. De Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid (SWOV) doet momenteel samen met de Technische Universiteit in Delft onderzoek naar de (on)veiligheid van elektrische fietsen. Eind dit jaar komen de resultaten ervan openbaar, bevestigt Divera Twisk, coördinator fietsonderzoek bij de SWOV.

De zestig deelnemers –een groep 65-plussers en een groep 30- tot 45-jarigen– rijden op e-bikes vol sensoren die allerlei gegevens registreren. Zo meet het systeem onder meer de trapsnelheid, de fietssnelheid en de balans. Bovendien leggen twee camera’s op de helm allerlei omgevingsfactoren en verkeerssituaties vast. Een lampje op de helm knippert onderweg af en toe. De deelnemer moet doorgeven wanneer hij het geknipper opmerkt. „Zo willen we nagaan of de fietser al zijn aandacht nodig heeft bij het fietsen en de weg of dat hij nog ruimte heeft om ook het lichtje te zien”, legt Twisk uit.

De camerabeelden stellen de onderzoekers in staat om gegevens uit te lezen in combinatie met de omstandigheden van dat moment. „Als je met een traditionele fiets een helling op rijdt, moet je meer kracht zetten en gaat je balans achteruit”, zegt Twisk. „Soms word je gedwongen af te stappen op een plek waar stoppen onveilige situaties veroorzaakt. Een voordeel kan zijn dat een e-bike met gemak de helling op kan rijden, zodat de fietser niet in gevaar komt. Anderzijds kan het een nadeel zijn als een fietser met trapondersteuning te hard de helling op gaat, omdat het allemaal zo gemakkelijk en onmerkbaar gaat.”

Twisk bevestigt dat ongevallen met elektrische fietsen bij ouderen zich vaak voordoen bij het op- en afstappen van hun rijwiel. „De vraag is hoe fabrikanten stabiele fietsen kunnen maken waarbij dergelijke rijwielen niet opvallend en dus niet stigmatiserend zijn voor de oudere doelgroep. Bij de TU Delft doen ze onderzoek naar slimme software die de elektrische fiets –net als bij moderne auto’s– corrigeert als de gebruiker uit balans raakt.”

„Trapondersteuning nooit op maximum”

Naam, leeftijd, woonplaats: M. Slijkhuis-van Beek (70) uit Garderen.

Reden aanschaf: „Mijn man is al 78 en heeft last van zijn heupen. Hij heeft destijds een elektrische fiets aangeschaft. Maar als ik meefietste, moest ik heel hard trappen om hem bij te houden. Om die reden heb ik er vijf jaar geleden ook eentje gekocht. Hoewel ik de trapondersteuning nooit op maximum heb staan, is het heerlijk om tegen een heuvel op dat laatste duwtje in de rug te krijgen. Verder probeer ik nog steeds zo veel mogelijk zelf mee te fietsen.”

Nadeel: „De fiets is best zwaar. Als ik even boodschappen ga doen in het dorp, pak ik meestal de gewone fiets. Net iets handzamer. Als ik er dan op rijd, bedenk ik opeens hoe licht zo’n rijwiel eigenlijk is.”

„Door ongeval bekken gebroken”

Naam, leeftijd, woonplaats: Christa Wijnhorst (49) uit Vlaardingen.

Reden aanschaf: „Een halfjaar geleden kreeg ik de kans om via mijn werkgever in Rotterdam een elektrische fiets aan te schaffen voor woon-werkverkeer, een afstand van circa 15 kilometer. Ik vind het heerlijk om in de buitenlucht te zijn. Bovendien staan er op het traject naar mijn werk ter hoogte van de Beneluxtunnel veel files vanwege werkzaamheden aan de verlengde A4. Fietsen is echt ontspanning voor me.”

Nadeel: „Je rijdt snel te hard op zo’n e-bike. Vooral in het stadsverkeer moet je erg goed opletten en anticiperen. De remweg is veel langer dan van een traditionele fiets. Vorige week maandag heb ik een ongeluk gehad. Ik moest in de stad uitwijken voor een dubbel geparkeerde auto. Toen ik terug wilde sturen naar het fietspad, merkte ik de stoeprand te laat op. Ik verloor de controle over de fiets en botste tegen een stalen hek bij een school. Mijn bekken is gebroken. Zes weken rust houden, is het advies van de dokter. Toch stap ik straks graag weer op mijn elektrische rijwiel, al zal ik vooral in de stad nog voorzichtiger moeten zijn.”

„Veel minder last van bronchitis”

Naam leeftijd, woonplaats: Mellanie van Vulpen (14) uit Hollandsche Rading.

Reden aanschaf: „Ik heb de fiets gekregen van mijn ouders. Dagelijks moet ik naar school in Hoevelaken fietsen. Door bronchitis houd ik dat op een traditionele fiets niet vol. De e-bike is super. Ik heb tijdens het fietsen veel minder last van bronchitis. Voorheen zat ik in Amersfoort op school. Ik ging er op een normale fiets naartoe. Vooral in de winter had ik het vaak benauwd.”

Nadeel: „Als je de fiets op de hoogste stand zet en je rijdt ongeveer 30 kilometer per uur, dan slaat de trapondersteuning af. Die stopt bij alle e-bikes als je rond de 25 kilometer per uur rijdt. Gelukkig heb ik nog nooit een ongeluk gehad.”

Conditie

De Fietsersbond waarschuwt dat de e-bike nadelig kan zijn voor de conditie. Volgens de normen voor gezond bewegen is een halfuurtje fietsen per dag goed voor de gezondheid. De bond waarschuwt dat e-bikers mogelijk denken gezond bezig te zijn, maar dat ze intussen veel te weinig bewegen. Vooral jongeren die verder niet sporten, maar de hele dag computerspelletjes doen, of jongeren die te dik zijn, zouden niet voor een elektrische fiets moeten kiezen, aldus de Fietsersbond.

Wennen aan de snelheid

Marcel van den Top, chef werkplaats bij Jansen 2wielers in Barneveld, zegt dat van de fietsen die hij verkoopt zeker de helft elektrisch is. „Vroeger ging het vooral om 65-plussers. Hoewel zij nog steeds een grote doelgroep vormen, komen er steeds meer dertigers en veertigers die de fiets gebruiken voor het dagelijkse woon-werkverkeer. Zij willen vaak een sneller exemplaar dat harder gaat dan 25 kilometer per uur. Officieel gaat het dan om een snorfiets, die ook WA-verzekerd moet zijn.”

De meeste kopers van een elektrische fiets moeten vooral wennen aan de snelheid, weet Van den Top. „De eerste e-bikes trokken nogal pittig weg. Tegenwoordig is de techniek van de rijwielen steeds verfijnder, zodat de snelheid vanaf de start langzamer kan worden opgevoerd.”

Het komt ook voor dat klanten een snelheidsbegrenzer op de fiets willen. „Als dochter zich grote zorgen maakt over vader die er overal flink de vaart in houdt. Andere weggebruikers kunnen schrikken als ze een fiets zien die met ruim 25 kilometer per uur langs zoeft, omdat de traditionele recreatieve fietser gemiddeld 16 tot 17 kilometer per uur rijdt.”

De Barneveldse rijwieldealer erkent dat vooral oudere mensen de e-bike te zwaar vinden. „Fabrikanten hebben het intussen tot hun speerpunt gemaakt om lichtere, maar toch stabiele rijwielen te produceren.”