In Caïro woonde ik in de wijk Ma’adi naast een moskee. Vijfmaal per dag werden de lokale moslims, via twee grote luisprekers op het dak, luidkeels opgeroepen tot het gebed. Iedere keer als de gebedstijden aanbreken zwelt het ”Allahoe akbar” aan over de stad, tot een niet te missen orkaan van geluid.

Moslims komen voor hun gebeden meestal samen in de moskee, maar bidden kan op zich overal. Daarbij worden onder meer teksten uit de Koran gereciteerd. Het gebed wordt afgesloten met het uitspreken van ”As salaamu alaykum wa rahmatullah” (Vrede zij met u en de genade van god).

Tijdens het gebed knielt men in de richting van het heiligdom Ka’aba in Mekka. In het begin van Mohammeds profeetschap baden de moslims nog in de richting van Jeruzalem, maar omdat de Joden en de christenen zich niet wilden voegen in de leer van Mohammed werd al tijdens het leven van de profeet gekozen voor de richting van Mekka.

Van de eerste eeuw van de jaartelling tot de komst van de Arabische legers in 641 na Christus was Egypte een volledig christelijke natie. Pas in de 14e eeuw werden de gevolgen van de islamisering van het land duidelijk zichtbaar. Inmiddels is ongeveer 8 procent van de 82 miljoen Egyptenaren nog christen. Ze worden al sinds de eerste eeuwen kopten genoemd.

Het woord kopt was de naam van de oude faraonische hoofdstad Memphis en luidde ”Huis van de Ka (levensgeest) van (de god) Ptah”. In hiërogliefenschrift was dat: Hw-K-Pth, spreek uit als: Hikoeptah. Toen de Grieken Egypte in de derde eeuw voor Christus veroverden, veranderden zij die naam in het Griekse Aigyptos. De Arabieren op hun beurt gebruikten de naam Al-Qubt voor alles wat niet Arabisch is in Egypte. Sinds de late middeleeuwen is kopt de eigennaam geworden van Egyptische christenen.

Tot de tijd van president Nasser, begin jaren vijftig van de vorige eeuw, hebben er ook altijd veel Joden in Egypte gewoond. In de eerste eeuwen van de jaartelling woonde in het oude Alexandrië de grootste Joodse gemeenschap buiten Israël. Na de Zesdaagse Oorlog in 1967 zijn bijna alle Joden uit Egypte vertrokken.

Nu doet zich de bijzondere situatie voor dat moslims hun wekelijkse gebedsdag vieren op vrijdag, terwijl voor christenen de zondag de rustdag is. De weinige Joden die nog in Egypte wonen, vieren hun sabbat nog altijd op zaterdag. In de praktijk kun je deze zogenaamde heilige dagen niet zomaar met elkaar vergelijken.

Het vrijdagmiddaggebed is voor moslims het belangrijkste van alle wekelijkse gebeden. Dit middaggebed heeft meestal plaats ergens tussen 12.00 en 13.00 uur. Voor die tijd is het heel stil in stad en land.

In de hoofdstad Caïro is het dan net zo rustig als in Amsterdam op zondagmorgen voor kerktijd. Een uitgelezen moment om door de stad te zwerven, zonder het lawaai van ronkende en toeterende auto’s en van mensenmassa’s die zich door de straten persen.

Na het vrijdagmiddaggebed komt het leven weer op gang. Winkels gaan open, stoelen worden op de terrassen gezet, koffie en de waterpijp komen op tafel. De vrijdag is, ondanks het vrijdagmiddag­gebed, geen algehele rustdag.

Overheidsgebouwen en -diensten, scholen en banken zijn weliswaar gesloten, maar het leven gaat verder. Voor christenen een kleine moeite om zich aan te passen. Tot en met het vrijdaggebed van de moslims doen ze het rustig aan. Daarna kunnen zij gewoon doorgaan met werken.

Hoe anders is dat op zondag. Voor christenen de eerste dag van de week, de rustdag van en voor God. Winkels en bedrijven van christenen zijn gesloten. En christelijke ambtenaren gaan niet naar hun werk. Zij bezoeken de kerk.

Voor moslims is de zondag de eerste dag van de nieuwe werkweek. Als buitenlander en christen kun je daar maar moeilijk aan wennen. Als snel kom je tot de ontdekking dat het de gelovige Egyptenaren, behalve om de religieuze aspecten van deze dagen, ook vooral gaat om het lange weekend.

Er wordt niet zozeer wat gevonden van de heilige dagen van andersgelovigen. De praktische consequenties lijken zwaarder te wegen. En zo begint op donderdagavond het lange weekend. Mensen gaan laat in de avond nog winkelen of zitten tot diep in de nacht op terrassen.

De zaterdag is een soort 
‘tussendag’. En op zondag doen ook heel veel Egyptische moslims het rustig aan. Pas op maandagmorgen barsten het verkeer en de drukte op straat weer in hevige mate los.

Dit is het tweede deel in een serie over hoe christenen in het buitenland omgaan met feestdagen van andere religies.

Vrijdaggebed

De praktijk van het islamitisch geloof kent een stelsel van plichten, de ”vijf zuilen”.

Dat zijn het getuigenis, het dagelijks gebed, waarbij vijfmaal in de richting van Mekka wordt gebeden, het geven van aalmoezen, het overdag vasten in de maand ramadan en het eens in je leven maken van een bedevaart naar Mekka.

Iedere moslim is verplicht om zich zo veel mogelijk aan deze vijf verrichtingen te houden. Hiermee worden de persoonlijke discipline van de gelovige, de onderlinge gemeenschap en de gehoorzaamheid aan God uitgedrukt.

Het belangrijkste gebed voor moslims is het vrijdagmiddaggebed, dit is vergelijkbaar met de sabbat voor joden en de zondag voor de christenen. Tijdens het vrijdagmiddaggebed wordt een preek gehouden, gevolgd door gezamenlijk gebed.

In tegenstelling tot de sabbat en de zondag is de vrijdag in Egypte geen rustdag. Er mag na het vrijdagmiddaggebed gewoon gewerkt worden. Overheidsgebouwen en -diensten en banken zijn de hele dag gesloten.

In de Koran wordt de vrijdag als ”dag van vergadering” beschreven.