Acht jaar geleden begonnen voorganger Peter Paauwe en zijn vrouw Ilona in Barneveld een nieuwe kerk. Binnen enkele jaren groeide het aantal mensen dat de diensten van christengemeente Door­Brekers bezocht van 80 tot ruim 1750. In 2010 werd daarom een tweede gemeente gestart in Amersfoort. Dit jaar volgen nummer drie en vier: in Goes en Zwolle.

Een typisch evangelische gemeente lijkt DoorBrekers op het eerste gezicht. Met een toegankelijk gebrachte boodschap, een band, aanbiddingsmuziek en samenzang. Toch is er een verschil: de schaal. De snelgroeiende kerk hoort inmiddels bij de grootste evangelische gemeenten in Nederland.

Bij de start van DoorBrekers in 2005 was het geen vooropgezet doel om snel groot te worden, zegt voorganger Peter Paauwe. „Jaarlijks verdubbelden de bezoekers­aantallen van de diensten. Al snel moesten we het schoolgebouw verlaten en samenkomsten houden in de Veluwehal. Tot we daar in 2010 het maximumaantal bezoekers van 1750 bereikten. Toen zijn we met een tweede gemeente in Amersfoort begonnen. In De Flint.” Lachend: „Een theater, ja.”

Aantrekkelijk

Is dat wat DoorBrekers kenmerkt: theater? Een journalist van de Volkskrant, die een dienst bijwoonde, meende van wel. Paauwe (47) en zijn vrouw Ilona (43) zien dat anders. „De stijl van DoorBrekers, met bijvoorbeeld een aantrekkelijk muziekprogramma, ontwikkelt zich voortdurend. Het gaat om de boodschap. De vorm is ondergeschikt”, zegt Paauwe.

Dat DoorBrekers volle zalen trekt, is nog het meest zichtbaar tijdens de kerst­samenkomsten. Vorig jaar bezochten 7000 mensen de kerstnachtdiensten in Barneveld en Amersfoort. Op internet staan filmpjes van de bijeenkomsten – met daarin onder meer een fragment waarbij op een groot scherm in de zaal het beeld wordt geprojecteerd van een baby. Onder geroffel van pauken verschijnt de tekst uit Jesaja 9:6 op het doek: „Een kind is ons geboren, een zoon is ons gegeven, de heerschappij is op zijn schouders.”

De „wervelende show van multimedia en muziek”, zoals de website van Door­Brekers de kerstnachtdienst noemt, slaat aan. Honderden mensen staan op van de keurig in het gelid staande stoelen. Ze zingen en zwaaien. „Our God is a God who saves”, speelt de band. Bij de volgende regel, „Let God arise”, wordt enthousiast gesprongen. De dienst vormt „een mix van heden en verleden. Van persoonlijke verhalen en bekende geschiedenissen. Met één boodschap van goed nieuws: Jezus is de hoop van deze wereld”, meldt de DoorBrekerssite.

Verandering

Als het om vorm en de inhoud gaat, ver­anderde er veel in het leven van de Paauwes. „Heel veel”, zegt Ilona. Tot 1999 waren ze lid van de gereformeerde gemeente in Kootwijkerbroek. Hun vertrek naar Evangelie­gemeente Het Kruispunt in Voorthuizen werd in hun omgeving met verbazing bezien. Ilona. „Het kwam onverwacht. Na een Bijbelstudieavond bij Het Kruispunt wist ik: Ik mis God. Hier wordt mij de weg naar Hem gewezen. Binnen een paar weken hebben we ons lidmaatschap van de Gereformeerde Gemeenten opgezegd.”

Peter was al eerder met Het Kruispunt in aanraking gekomen. Een paar keer bezocht hij er Bijbelstudies. Later kerkte hij er ook en ging Ilona mee. Peter: „Ik moest wennen aan zaken als een drumstel en gitaren in de dienst.” Hij ervoer er echter ook „dat God sprak. Het Woord begon te leven, de sluier werd als het ware weggenomen.”

De twee kregen een andere visie op zaken als de doop en de menselijke verantwoordelijkheid tegenover God. Peter: „In de Gereformeerde Gemeenten leerde ik wat het betekende om als zondaar schuldig te staan voor God. Maar ik kende Jezus nog niet. Dat veranderde in Voorthuizen.”

Wil DoorBrekers ook anderen aan­moedigen de overstap te maken vanuit traditionele kerken?

„Reformatorische kerken zijn bang dat ze leden aan ons kwijtraken. Maar dat gebeurt nauwelijks”, reageert Ilona. „Niet in die zin dat mensen vanuit de Gereformeerde Gemeenten rechtstreeks naar ons over­stappen”, vult Peter aan. „Maar we hebben wel een instroom van mensen die in hun jeugd de kerk verlieten, maar nu weer op zoek zijn naar God.”

Toch krijg je de indruk dat DoorBrekers ook het ‘gat in de markt’ vult voor nogal wat mensen die het in de traditionele kerken niet meer kunnen vinden.

Peter: „Dat weet ik niet. Wij zijn gewoon onszelf.” Ilona: „DoorBrekers is gewoon een heel informele gemeente. We willen openstaan voor wat Jezus wil met mensen. Hij is er voor iedereen.”

In eerdere interviews zeiden jullie blij te zijn niet meer te maken te hebben met kerkelijke regels en een prediking die aanzet tot zelfonderzoek.

Dit hebben we nooit zo gezegd, stelt Ilona. „Maar er is soms te veel lijdelijkheid in gevestigde kerken. Mensen worstelen soms hun hele leven met de vraag of ze bekeerd zijn. Terwijl dat niet hoeft. De Bijbel is helder: wie niet voor Christus is, is tegen Hem. Als je niet voor Hem kiest, kies je daarmee ook. Maar wel tegen Hem.” Toch vindt Peter niet dat DoorBrekers zich afzet tegen reformatorische kerken. „Als die indruk gewekt wordt: dat klopt niet. We denken dat dat beeld ook wel door anderen van ons is geschapen.”

Hoe komt het dat DoorBrekers zo snel groeit?

Peter: „Ik werd bij de start van de gemeente geïnspireerd vanuit Micha 2. Daarin gaat het over een kudde die zal doorbreken, met de Heere voorop. Daar komt ook de naam van de gemeente vandaan: DoorBrekers. In dat gedeelte staat ook dat deze kudde groot zal worden. Ik ben dus niet verbaasd over de snelle groei van de gemeente. Groeien was niet mijn doel, God heeft ervoor gezorgd.”

Met de uitbreiding naar Zeeland en Zwolle blijven jullie in de biblebelt. Waarom niet naar Amsterdam?

Peter: „Misschien komt dat er nog van. We richten ons nu op deze plaatsen. Op Zwolle, omdat er nu mensen vanuit die regio op zondag onze diensten in Barneveld bezoeken. En Zeeland: daar wilden we eigenlijk helemaal niet naartoe. Maar in de auto op weg naar Zeeland ervoer ik dat God tegen mij sprak en dat we ook daar een gemeente moeten starten.” Ilona: „We hebben er samen over nagedacht, gebeden en erover gesproken met het leidersteam van DoorBrekers. Samen kwamen we tot de conclusie: we gaan ervoor. In beide regio’s zijn startavonden geweest. Na de zomer komen er doordeweekse samen­komsten. En wie weet volgen er daarna zondagse diensten.”

Ds. Russcher: Spiegel voor gevestigde kerken

De opkomst van DoorBrekers „in het zo kerkse Barneveld” vormt een spiegel voor de gevestigde kerken, zegt ds. H. Russcher, predikant van de hervormde gemeente in Nijkerk. Hij stond tot 2010 in Barneveld, in een periode waarin DoorBrekers stormachtig groeide.

Nieuwsgierigheid merkte hij wel. Maar dat grote groepen mensen de overstap maakten vanuit de Barneveldse hervormde gemeente naar DoorBrekers – daarvan heeft hij „niet veel gemerkt.” Toch verwonderde de snelle opkomst van de evangelische gemeente hem. „Ik vroeg me af: Waarom doet zo’n gemeente het juist goed in het zo kerkse Barneveld? Heeft het appel op het gevoel daarmee te maken, terwijl we binnen de gevestigde kerken misschien een te rationele benadering van het geloof hebben?”

Ds. Russcher waakte er naar eigen zeggen voor „om tegen DoorBrekers in te preken. Het leek me beter om in prediking en pastoraat op een positieve manier leiding te geven met het oog op de thema’s die bij DoorBrekers aan de orde zijn, zoals het werk van de Heilige Geest en de kracht van het gebed.”

Andere kerken kunnen volgens ds. Russcher iets leren van DoorBrekers als het gaat om de persoonlijke aandacht en de onderlinge band in de gemeente. „Gemeenteleden die een dienst bij DoorBrekers bezochten, vertelden dat ze direct werden opgemerkt. DoorBrekers laat zien dat de grootte van de gemeente geen beletsel hoeft te zijn om toch verbondenheid te ervaren.”

Inhoudelijk is de Nijkerkse predikant kritisch op zowel een deel van de boodschap die DoorBrekers brengt, als op de vorm. Zo vreest hij dat er in de gemeente eenzijdige aandacht is voor emotie en bijzondere uitingen van de Heilige Geest. „Kenmerkend voor het werk van de Heilige Geest is niet het spectaculaire. Hij werkt vooral met het Woord in de stilte van het hart, al kan dat niet verborgen blijven.”

Ook bij het „showelement” heeft ds. Russcher zijn vragen. „Ik vraag me af of daarmee de inhoud niet verdrongen wordt. Bovendien spreekt uit de hele manier van kerk-zijn een gerichtheid op een positief levensgevoel. Terwijl de Heere ons ook kan onderwijzen door tegenspoed.”

Klaver: Groei mede gevolg van inzet moderne media

Ze analyseerde preken van voorganger Peter Paauwe, sprak het voorgangers­echtpaar en bezocht diensten van DoorBrekers. Religieonderzoeker, antropoloog en theoloog Miranda Klaver van de Vrije Universiteit in Amsterdam volgt met meer dan gemiddelde interesse de activiteiten van de Barneveldse gemeente. „DoorBrekers is te beschouwen als een nieuw type pinkster­gemeente: de zogeheten ”new pentecostal churches”.”

Het internationale verband waarin DoorBrekers opereert, maakt de Barneveldse gemeente uniek, aldus Klaver. „Brian Houston van de in Australië ontstane Hillsongkerken preekte er. Dan praat je over een voorganger van een megakerk. Een maatje groter dan de gemiddelde evangelische gemeente in Nederland.”

Kenmerkend voor DoorBrekers en soortgelijke gemeenten, zoals de City Life Church in Den Haag, is volgens Klaver dat het internationale netwerk van deze gemeenten een informeel karakter draagt. „De gemeenten zijn onafhankelijk. Er is geen centrale sturing, er zijn geen afspraken gemaakt over de leer, laat staan dat er iets is vastgelegd in een geloofsbelijdenis.”

Opvallend noemt Klaver ook de openheid tegenover het gebruik van nieuwe media. Die hebben volgens de onderzoekster bijgedragen aan de snelle groei van gemeenten als de DoorBrekers. „Via internet zijn de Paauwes in contact gekomen met een gemeente als Hillsong. Over en weer wordt veel informatie uitgewisseld. Dat was twintig jaar geleden niet zo eenvoudig als nu. In die zin is het kerkelijk leven in Barneveld mede door internet opengebroken.”

Klaver signaleert daarnaast dat de new pentecostal churches vrijwel alle mogelijkheden op het gebied van nieuwe media intensief gebruiken. „Sociale media, het live streamen van kerkdiensten en conferenties, noem maar op. Deze mogelijkheden worden gebruikt vanuit een heel positieve waardering van de mogelijkheden die God daarmee geeft.”

Het zou Klaver niet verbazen als DoorBrekers uiteindelijk ook een ander voorbeeld van het Hillsongnetwerk overneemt: een centrale gemeente in het midden van het land, met diverse ‘satellietgemeenten’ elders. „In de Verenigde Staten is dat model sterk in opkomst. Een zogeheten multi-site church zendt een deel van de dienst, meestal de preek, via internet uit naar samenkomsten elders.”

De Amsterdamse wetenschapper onderkent dat de grootste instroom van leden van evangelische gemeenten sinds jaar en dag uit de traditionele protestantse kerken komt. „En zeker in de biblebelt is er een religieuze voedingsbodem. De groei die DoorBrekers doormaakt, kan zich daarom nog wel even voortzetten.”

Daarnaast denkt Klaver dat het leiderschap en de ondernemerskwaliteiten bij DoorBrekers eveneens bijdragen aan het succes van de kerk. „Dat maakt dit soort bewegingen ook kwetsbaar. Ze hangen aan bepaalde leiders. Als die een scheve schaats rijden, is het de vraag of de gemeente ook zonder hen bestaansrecht heeft.”

Theologisch beschouwt Klaver gemeenten als DoorBrekers als „redelijk orthodox. Dat wil zeggen: ze blijven voor de uitleg van de Bijbel dicht bij de letterlijke betekenis van de tekst. Als theoloog vraag ik me weleens af of de context van een Bijbelgedeelte tot zijn recht komt. Maar reformatorische mensen maken zich wellicht meer zorgen om de ruimte die deze evangelische voorgangers bieden om als gelovige zelf te kiezen.”

DoorBrekers betitelen als ”arminiaans” gaat Klaver te snel. „Kiezen voor God vindt deze gemeente belangrijk. Maar dat is niet meteen arminiaans. Mensen worden aangesproken op hun mogelijkheden. Het mensbeeld is behoorlijk positief. Of het daarmee ook oppervlakkig is? Ik ben terughoudend met oordelen daarover.”