Het tot op het bot verdeelde België kan zelfs door de koninklijke familie niet tot een eenheid worden gesmeed. Patrick Weber, kenner van het Belgische koningshuis, kan in zijn recent verschenen boek ”Albert II. De man achter de koning” schrijven dat koning Albert „de man” is „die België samenhoudt.” Koning Albert probeerde zeker te binden wat er binden viel, maar dat was elk jaar minder.

Het contrast met Nederland is groot. Hoe divers de Nederlandse bevolking ook is, rond de troonswisseling tussen Beatrix en Willem-Alexander was er toch sprake van een grote saamhorigheid en een sterk wij-gevoel. Critici van de monarchie kregen weinig voet aan de grond. De politieke partijen die liever een republiek hebben, zwegen even.

In België is de sfeer radicaal anders. Een reeks van factoren maakt dat de nieuwe koning in een moeilijk tijdperk begint. Deels ligt dat aan de koninklijke familie zelf, deels aan de politiek en voor een deel aan de media.

De Belgische koninklijke familie heeft niet het aanzien dat koningin Beatrix wist te verwerven voor de Oranjes. Voor de Vlamingen is het vorstenhuis te Waals, te Franstalig georiënteerd. Voor de minder bedeelden zijn de koning en zijn familie het symbool van luxe en weelde. Dat koningin-moeder Fabiola haar vermogen via een stichting veilig probeerde te stellen voor belastingaanslagen heeft weinig goed gedaan aan dat beeld. De verhalen en geruchten rond prins Laurent waren ook ondermijnend.

De koninklijke familie Van Saksen-Coburg en Gotha liggen ook meer en meer onder vuur van de Belgische politiek. Vooral de populistische NVA uit regelmatig kritiek op het koningshuis. Vooral als geruchten opduiken dat de koning zijn bevoegdheden te buiten is gegaan, is dat koren op de molen van de antimonarchisten in België. Maar ook de zittende Belgische regering grijpt waar nodig in.

De Belgische media spelen ook geen verheffende rol als het om de monarchie gaat. De afgelopen jaren is vanuit veel redacties een voortdurende stroom van kritiek uitgestort over de koninklijke familie. Soms terecht, soms niet.

Vooral kroonprins Filip moest het ontgelden – al kreeg koning Albert ook heel wat over zich heen. De prins is wellicht wat stug en onhandig, maar de negatieve pers die de prins kreeg, is buiten proporties. Geen optreden of er was wel een opmerking over Filips houterigheid.

Regelmatig legden commentatoren de prins langs de meetlat die Willem-Alexander heet. De Nederlandse prins won het vrijwel altijd. En zelfs de stijlvolle prinses Mathilde moest het veelal afleggen tegenover de voor velen veel vlottere prinses Máxima.

Het valt niet mee om zo een start te moeten maken als koning. Het land verdeeld, de politiek kritisch, ontevredenheid over persoon en optreden. Groter contrast tussen 21 juli en 30 april is bijna niet denkbaar.

Misschien is er toch een pluspunt te bedenken. De Belgische koning Albert eindigt zijn regeerperiode in de kerk en zijn zoon begint er zijn troonsbestijging. Publiek. Het is traditie dat de koninklijke familie op de nationale feestdag –die niet wijkt voor de zondag– naar de kerk gaat. Daar wordt ook zondag aan vastgehouden. Op 30 april was het thema religie uitgebannen. In dat opzicht kan Nederland nog van België leren.

Filip staat bekend als een trouw bezoeker van de eucharistie. Op ethisch terrein zou hij behoudende standpunten hebben. In België worden al parallellen getrokken met koning Boudewijn (1930-1993). Onder progressieven leeft de vrees dat de nieuwe koning zal denken en handelen in de lijn van zijn oom. Filip zal in ieder geval niet de kans krijgen te weigeren een wet te ondertekenen, zoals Boudewijn deed met de abortuswet.

Programma

De troonswisseling in België vindt plaats op de nationale feestdag. Die wordt elk jaar op 21 juli gehouden. Dit jaar valt die dag op een zondag. Het is de datum waarop in 1831 de eerste koning der Belgen, Leopold van Saksen-Coburg-Gotha, de grondwettelijke eed aflegde als koning. Hoe verlopen de feestelijkheden?

Zaterdag 20 juli

Koning Albert houdt om 13.00 uur een speech. De koning en koningin Paola wonen daarna een concert bij in Brussel en gaan naar een volksfeest op het Vossenplein in de stad.

Zondag 21 juli

9:00 – Te Deumviering in de Sint-Michiels- en Sint-Goedelekathedraal in Brussel. Die vindt elke 21e juli plaats. Koning Albert en de meeste leden van de Belgische koninklijke familie zullen aanwezig zijn.

10:30 – Tekenen akte van troonsafstand door koning Albert in het Koninklijk Paleis van Brussel. Prins Filip tekent deze ook.

12:00 – Eedaflegging Filip in het Belgische parlement. Hij is dan de zevende koning van België.

13:00 – Balkonscène van koning Filip en koningin Mathilde. Locatie: Koninklijk Paleis van Brussel.

14:10 – Hulde aan de Onbekende Soldaat door de koning.

16:05 – Troepeninspectie en daarna het traditionele defilé op het Paleizenplein in Brussel.

19:00 – Koning Filip en koningin Mathilde nemen deel aan feestelijkheden in een Brussels park.

23:00 – Vuurwerk.